785 Zenbakia 2024-09-18 / 2024-11-13

Gaiak

Eskubide kulturalak eta, zehazki, euskal eskubide kulturalak zehaztu eta zabaldu egin behar dira, herritarrek, oro har, jakin dezaten zein diren datozen urteetan gizarte gisa izango ditugun erronkak. Kultura beti instrumentu batetik erabili izan bada ere, orain gozamenaz haragoko beste puntu batetik ematen hasteko unea da; Karraskan eta Eusko Ikaskuntzatik hausnarketa kritiko bat planteatu nahi dugu, euskal eskubide kulturalak administrazioaren aldetik, baina baita artisten sortzaileen eta dibulgatzaileen aldetik ere, asebeteko direla ziurtatzeko. Dokumentu honek bi zati ditu: lehenik, eskubide kulturalei buruzko hitzaldi teoriko bat, eta, bigarrenik, hausnarketa kritiko bat, eskubide kulturalen inguruan sentsibilitatea duten alderdi guztien artean hausnarketa sortzeko:

• Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala (1948): 27. artikuluak honako hau ezartzen du: "Pertsona orok du komunitatearen bizitza kulturalean askatasunez parte hartzeko, arteez gozatzeko eta aurrerapen zientifikoan eta hortik eratorritako onuretan parte hartzeko eskubidea".
• Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Nazioarteko Ituna (1966): Itun horren 15. artikuluak pertsona orok bizitza kulturalean parte hartzeko duen eskubidea babesten du.
• UNESCOk Kultur Aniztasunari buruz egindako adierazpena (2001): Kultura-aniztasuna "gizateriaren ondare komuna" eta garapen iraunkorrerako funtsezko faktorea dela onartzen du.

Eskubide kulturalek puntu komun hauek dituzte euskal eskubide kulturalekin:

1. Kulturarako sarbidea: Pertsona guztiek dute kulturara iristeko eskubidea, eta horren barruan sartzen dira hezkuntza, kultura-ondarea (museoak, monumentuak, liburutegiak), arte-adierazpenak eta, oro har, kultura-adierazpenak.
2. Kultura-bizitzan parte hartzea: Gizabanakoek eta komunitateek bizitza kulturalean aktiboki parte hartzeko eskubidea dute, hau da, ondasun eta zerbitzu kulturalen sorkuntzan, hedapenean eta erabileran.
3. Kultura-nortasuna: Pertsonek beren kultura-nortasunari eusteko eta garatzeko eskubidea dute, eta horren barruan sartzen da beren tradizioak, ohiturak, hizkuntza eta erlijioak zaintzea.
4. Kultura-aniztasuna: Kultura-aniztasunaren balioa aitortzen da, eta kultura- homogeneizazioaren aurka babesten da. Horrek esan nahi du Estatuek kultura-adierazpen ugari biltzen dituen ingurune bat sustatu behar dutela.
5. Kultura Hezkuntza eta Prestakuntza: Eskubide kulturalek, halaber, kulturari buruzko hezkuntza eta prestakuntza jasotzeko aukera ematen dute, pertsonek beren kulturari buruz eta beste batzuenei buruz ikas dezaten.
6. Jabetza intelektualerako eskubidea: Kultura-adierazpenen jabetza intelektuala babestea ere, sorkuntza artistikoak, literarioak eta zientifikoak barne, eskubide kulturalen zati garrantzitsua da. Eskubide kulturalak funtsezkoak dira giza duintasuna aitortzeko eta errespetatzeko. Kultura-nortasuna zaintzea eta ezagutzak eta tradizioak hurrengo belaunaldiei transmititzea errazten dute. Gainera, gizarte-kohesioa eta bakea sustatzen dituzte, hainbat kultura errespetuz bizi daitezen.

Hausnarketa kritiko bat planteatu nahi dugu, euskal eskubide kulturalak administrazioaren aldetik,
baina baita artisten sortzaileen eta dibulgatzaileen aldetik ere.
 

Hausnarketa kritikoa

Eskubide kulturalak, eskubide kulturalak, eskubide kulturalak, entzuten dut eta zerbait berritzaile bezala entzuten dut, eta etengabe da eskubide bat, 1948 eta 1990era arte itxaron behar izan zen aplikatzeko, hau da, 34 urte. Ondoren, Kultura Zuzenbideko Plan bat egiteko prozesu bat irekitzen da, eta plan hori iragartzen da, herritar guztiek kulturara iristeko eta kulturaz gozatzeko aukera izan dezaten. Datu horiei buruz hausnartzen dut, eta sumatzen dut dena sozializatzen dugu. Izan ere, badirudi kulturarako eskubidearen txanda dela, eta lasai geratzen gara harro sentituz kundeen eskubide eta aldarrikapenez arduratu gabe. ekosistema kultural eta sortzailean lan egiten duten pertsonak Kontzeptu berriak sortzen dira pertsona guztiak barne daudela sentitzeko, ez dela inor atzean uzten, berrikuntza gisa herritartasuna, legearen arabera;  herritartasuna, Euskadiren kasuan, 2024 honetan, hiru aldiz parte hartu du botoa emateko eskubideaz baliatzeko. kultura eta eskubide kulturalak ez dira Nafarroako Gobernuaren agendan egon alderdi politikorik ez.

Hamahiru ardatz tematiko sortzen dituen plana, hamahiru ardatz tematiko!, baina bat ere ez prekarizazioari, ezegonkortasunari, zailtasun ekonomikoei heltzen die, eta nahiago du koiunturazko erabilerako hitzak erabiltzea, hala nola parte-hartzea, aniztasuna, iraunkortasuna ... kontzeptu gisa oso ondo daude, baina eskubide guztietan bezala giza lanerako eskubidea dago, eta plan honetan guztian ez dut sumatzen. Herritarrei hitz egiterakoan, maltzurra da honako kontzeptu honekin jolastea: pertsona orok du sortzeko gaitasuna, iruditzen zaidanean herritarrek eta herritarrek, hori badakite eta aukeratzeko askatasun pertsonal horren barrua sorkuntzan diharduten ala ez erabakitzen dute.

Eta gauza bera gertatzen da kultura, kultura inoiz ez delako hain libre eta diruz lagundua izan (doan) herritarrentzat, gaur egun bezala, eta ez dut uste gizartea kulturarako eskubiderik ba ote duen pentsatzeko, eta are gutxiago sortzaileak. Bestalde, beti da positiboa egin daitekeen ekarpen oro gizarte zibilaren eta eragile sektorialen parte-hartzearen bidez, parte hartzera gonbidatu ez bagaituzte ere, gonbidatuen zerrenda egitea. Kulturaren Konferentzia Sektorialaren gonbidapenaren zain geratuko gara. Horren berri ia ez dugu, eta sortu egin da gure euskal autonomia erkidegotik iristen diren ekarpenak. Eta dagokion oda errezitatzen nuen bitartean, etengabe entzuten nuen buruan Fito & Fitipaldis-en ahotsa "... eta etxea teilatutik hastera...