Gaiak
Merkataritza herri txikietan: oinarrizko zerbitzu izatetik komunitatea indartzera
Herri txikiek, beren tamaina gorabehera, berebiziko garrantzia dute euskal lurraldearen konfigurazio geografikoan, eta udalerri horietako biztanleentzat eskuragarri dauden zerbitzuak faktore erabakigarriak dira herri hauen garapenean. Testuinguru horretan, tokiko saltokiek ondasunak hornitzeaz gain, funtsezko zeregina dute komunitatearen kohesioa sustatzen.
Artikulu honek landa-eremuetako saltokiek tokiko garapenean duten funtsezko zeregina aztertzen du, ingurune aldakor batean aurre egin behar dieten mehatxuak eta aukerak nabarmenduz. Era berean, herri txikietako merkataritzaren dinamika kuantitatiboa ulertzea funtsezkoa da nolakoa den behar bezala ulertzeko. Analisi kuantitatibo horrek banaketaren eta merkataritza-joeren ikuspegi zehatza ematen du, eta esku-hartze edo laguntza espezifikoa behar duten aukera-eremuak eta eremu kritikoak identifikatzeko abagunea eskaintzen. Ildo horretan, artikulu honek labur-labur laburbiltzen ditu Eusko Ikaskuntzak herri txikietako merkataritzari buruz egindako azterlanaren atal kuantitatiboaren ondorio nagusiak. Ikerketa hau eta zati kualitatiboarekin osatuko da 2024ko lehen erdian.
Erronka eta aukera propioak dituen merkataritza
Populazio ehuneko handiena hiriguneetan kontzentratzen den garaian, tokiko dendak ezinbesteko elementuak dira landa-inguruneen erresilientziarako. Saltoki horiek salerosketa-gune gisa funtzionatzeaz gain, gizarte sareak indartzen dituzte eta kohesio komunitarioari laguntzen diote.
Hala ere, herri txikietako merkataritzak aurre egin behar dio online merkataritzaren aroari, kate handien lehiari eta zahartutako demografiari. Erosketa-dinamika berrietara egokitzea konplexua da, baina funtsezko aukerak daude, hala nola tokiko produktuak nabarmentzea, zerbitzu pertsonalizatuak eskaintzea eta komunitatearekin aktiboki lankidetzan aritzea. Gainera, produktuen dibertsifikazioak eta erosketa-esperientzia paregabeak sortzeak mehatxuak indargabetu ditzakete eta tokiko merkataritzaren hazkundea suspertu. Kontuan hartu beharreko beste fenomeno bat atez-ateko merkataritza da, bereziki eskualde isolatu eta despopulatuenetan, oinarrizko premiak asetzeko irtenbide praktiko bat baita.
Era berean, udalerri askotan hibridazio-kasuak ikusten dira saltokien eta ostatuen artean. Ostatuak, tradizioz herri txikietako ostalaritzako establezimenduetan, multifuntzionaltasuna eta lankidetza beren bizitasunari eusteko estrategia berritzaileentzako esperimentazio-gune izan daitezke. Errentarien eta udalen arteko lankidetzak, funtzioen dibertsifikazioarekin batera, iraunkortasun ekonomikoari laguntzeaz gain, landa-ingurune horietako gizarte-kohesioa indartzen du.
Tokiko dendak ezinbesteko elementuak dira landa-inguruneen erresilientziarako.
Merkataritza-dentsitatearen beheranzko joera
Herri batean merkataritza-jarduerarik ez egoteak tokiko funtsezko zerbitzu bat ez edukitzeaz gain, zuzeneko ondorioak ditu komunitatea bizi mantentzean. Merkataritza-dentsitate baxuak, establezimenduen presentzia mugatuak, eragotzi egiten du tokiko oinarrizko ondasun eta zerbitzuetarako sarbidea, eta kontsumitzaileak beren eguneroko beharrak asetzera beste berri batzuetara joatera behartzen ditu. Egoera hori agerian geratzen da 1.000 biztanleko 3 saltoki baino gutxiago daudenean, izan ere, herritarren erosotasunean eragiteaz gain, bertan bizi den komunitate gizarte-elkargunerik gabe geratzen da.
EAEren testuinguruan, merkataritza-dentsitate txikiko hainbat eremu identifikatu dira. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako udalerrien azterketa espezifikoak eredu nabarmenak erakusten ditu. Araban, Gasteizek epizentro ekonomiko eta komertzial gisa duen eragina inguruko udalerrietako merkataritza-jarduera baxuan islatzen da. Bizkaian, Busturialdeko landa-eremuan merkataritza-establezimendu gutxi daude, eta Bilbo Handia da eskualdeko merkataritza-erreferentzia nagusia. Gipuzkoan, nahiz eta eremu gehienek merkataritza eskaintza sendoa izan, Tolosaldeko zenbait udalerrik erronkak dituzte, faktore geografikoak eta herri txikien kopuru handia direla eta.
Azterlanak udalerri txikietako merkataritza-dentsitate txikiari erantzutearen garrantzia azpimarratzen du, gizarte-kohesioa zaintzeko eta tokiko garapen ekonomikoa sustatzeko. Lurralde bakoitzaren beharretara egokitutako estrategia espezifikoak sortzea funtsezko neurria da erronka horiek gainditzeko eta komunitate txikiagoetan oinarrizko ondasun eta zerbitzuetara bidezko sarbidea bermatzeko.
Udalerri askotan hibridazio-kasuak ikusten dira saltokien eta ostatuen artean.
Askotariko merkataritza-ehuna
Euskal Herriko eremu gehienetan, landa ingurunea eta hirien arteko distantziak laburrak dira. Kokapen horrek herri txikietako tokiko merkataritzari mesede egiten dio, beste eremu batzuekiko hurbiltasun geografikoa aprobetxatzeko aukera baitu gertuko merkataritza osagarri bat eskainita.
Digitalizazioak eta globalizazioak bultzatuta, merkataritzan gertatzen ari den eraldaketak erronkak eta aukerak dakarzkie herri txikietako tokiko negozioei, nahiz eta merkataritza elektronikoaren eta online denda handien etxez-etxeko banaketaren agerpenak konplexutasuna gehitu beren egunerokoari.
Iturria: EUSTAT
EAEko herrietan azken 15 urteetan merkataritza-establezimenduen kopurua % 26 jaitsi da, modu nabarmenean beraz, eta horrek tokiko merkataritzak aurrez aurre dituen ezbeharrak islatzen ditu, gero eta lehia handiagoa dutelako eta kontsumo-ereduak aldatu direlako. Establezimenduen kopuruak behera egin duen arren, udalerri gehienek badute gutxienez denda bat, eta batez besteko merkataritza-dentsitatea 0,6koa da. Merkataritza-establezimendurik eza udalerri txikiagoetan kontzentratzen da, batez beste 400 biztanle baino gutxiago dituzten udalerrietan, eta horrek bertako kontsumitzaileak erosketak egitera herri aldatzera behartzen ditu.
Saltokien aniztasunari dagokionez, elikagaietan oinarritutako establezimenduak dira nagusi EAEko herri txikietan, harategiak eta okindegiak atzetik dituztela. Ildo horretan, merkataritza motaren arabera sailkatuta, 2023an establezimenduen ia erdiak (%46,7) elikadurarekin lotuta daude, eta horrek azpimarratu egiten du negozio horiek biztanleen eguneroko bizitzan duten garrantzia. Era berean, funtsezkoa da farmaziek duten garrantzia nabarmentzea, funtsezko rola betetzen baitute komunitateari zerbitzuak emateko orduan.
Laburbilduz, herri txikietako merkataritza, ondasunak eskuratzeko ezinbesteko sarea izateaz gain, gizarte-kohesiorako eta tokiko garapenerako gune nagusia ere bada. Aurrez aurre dituen erronkak gorabehera, online denden lehiatik hasi eta zahartutako demografiaraino, tokiko merkataritzak bere erresilientzia erakusten du, dinamika berrietara egokitu eta funtsezko aukerak aztertzen baititu. Saltokiak ostalaritzarekin hibridatzea, komunitatearekin lankidetza aktiboa izatea eta produktuak dibertsifikatzea landa-inguruneetan bizitasuna mantentzeko estrategia berritzaileak dira. Merkataritza-dentsitate baxuak, kezka iturri izanagatik, nabarmentzen du premiazkoa dela eskualdeetara egokitutako berariazko estrategiak ezartzea, oinarrizko ondasun eta zerbitzuetarako sarbide zuzena bermatzeko. Agertoki aldakor horretan, eraldaketa digitalak eta globalizazioak erronkak eta aukerak dituzte, eta estrategia berritzaileak hartzea funtsezkoa da gure herri txikietan tokiko merkataritzaren funtsa eta bizitasuna babesteko.
