765 Zenbakia 2021-10-20 / 2021-11-23

Gaiak

Artikulu hau «Seguridad Alimentaria y Cibermedios: Temáticas, nuevas fuentes y servicios» proiektuaren parte da. Proiektu honek (CSO2017-82853-R erreferentzia du) finantzazioa lortu du, Ekonomia, Industria eta Lehiakortasun Ministerioak sustatutako gizarte erronken inguruko Estatuko Ikerketa, Garapen eta Berrikuntza programako I+G+B proiektuetarako 2017ko deialdian. Egileak MediaIker ikerketa taldeko kideak dira (GIU19/024 erreferentzia).

Martxoaren 14an Espainian COVID-19ak eragindako osasun krisia kudeatzeko alarma egoera ezarri zenetik, komunikabideek rol are esanguratsuagoa jokatu dute, herritarrei pandemiaren inguruko azken berriei buruzko informazioa ematean. Albisteak, ikerketa erreportajeak, datuen kazetaritza, kronikak, elkarrizketak, postak... Aukeratutako generoa alde batera utzita, izenburu eta azal gehien bete dituen krisia izan da hau, adituen esanetan. Hain zuzen, World Economic Forum-ek komunikabideen balioari buruz egindako txosten baten arabera, hedabideek funtsezko rola betetzen dute, herritarren jakin-min bidezkoa asetzeko informazioa bilatzetik haratagokoa; izan ere, aurrera jarraitzeko beharrezkoa den irudimena sustatzen duten istorioak eta kultur edukiak emateko gai dira.

Zerbitzu kazetaritza

Kontsumoan eta eguneroko bizitzan espezializatutako aldizkarietan, produktu bat edo beste erostearekin lotutako zalantza eta argudio guztiek dute lekua. Halako aldizkariak 1990eko hamarkadatik aurrera hasi ziren garrantzia hartzen, testuinguru oso zehatz batean. Gizartean izandako aldaketa prozesu sozioekonomiko eta kulturalak informazio eskaera berriak sortu zituen. Mendebaldeko gizartean, ongizate egoeraren sendotze eta zabaltze horrek eraginda, aisialdia eta bizi kalitatea –beste alderdi batzuen artean– gero eta garrantzitsuagoak bihurtu ziren gizabanakoarentzat. Gizabanakoak, gaur egun, bete egin nahi du bere aisialdia, eta hobetu egin nahi ditu zenbait alderdi, hala nola elikadura, osasuna eta egoera fisikoa. Armentia Vizuete-ren esanetan: «Egunkarien agenda tematikoetan, auzi sozioekonomiko eta politiko handiekin lotutako informazioak dira nagusi eta, horien aurrean, 1980ko hamarkadatik aurrera, gero eta ohikoagoa da paperezko komunikabideek (eta, aurrerago, ikus-entzunezkoak ere bai) gero eta arreta handiagoa jartzea beren irakurleen eguneroko auzietan: osasuna, ingurumena, elikadura, bidaiak, etab.» (Armentia et al., 2005). Testuinguru horretan, zerbitzu espiritu berri bat azaldu zen kazetaritzan –indartsu azaldu ere–, jendeari bere eguneroko bizitzan laguntzeko asmoz[1].

Zerbitzu-kazetaritzaren adibide argia da Eroski Consumer aldizkaria 1964tik eta www.consumer.es 1998tik egiten ari dena, biak Eroski Fundaziokoak. Elikadura, Osasuna, Ingurumena, Hezkuntza eta Elikagaien Segurtasuna eta Etxeko Ekonomia atalen bidez, gai horietan aditu talde batek familiako kide guztiei egunerokotasunean eragiten dieten gai garrantzitsuenen berri ematen du: nola ulertu nutrizio-etiketatzea eta zer aholku jarraitu behar diren kreditu azkarretan ez erortzeko, letra txikia ez irakurtzeagatik.

Horregatik, ikerketa honek lupa jartzen du aldizkari inprimatuan eta digitalean iaz dekretatutako konfinamentuaren zati handi batean argitaratutako informazioen tratamenduan, batez ere Osasuneko atalean eta kanalean.

Era berean, ikerketaren abiapuntua hipotesi batzuk dira. Hipotesi horien artean, honako hau nabarmentzen da: bai aldizkarian bai webgunean argitaratutako informazioak beste arlo tematikoekin alderatuta presentzia handiagoa duten adituek egiten dituzte, eta aldizkari horietako erredakzioek aldatu egin zituzten gaikako planoak, bai eta herritarrei konfinamenduan zehar eguneroko bizitzan eragina izan zezaketen alderdi guztiei buruzko informazioa ematera bideratutako ekoizpen-errutinak ere, hau da, koronarioaren krisiarekin.

Metodologiari dagokionez, ikerketa hau edukiaren analisiaren teknikan oinarritzen da, Gaitán eta Piñuelek "interpretazio-prozesuei aplikatutako interpretazio-prozeduren eta ezeztatze-tekniken multzoa" (1998, 62) gisa aipatzen dutena.

Aztertutako aldia alarma-egoera indarrean egon zen denborari dagokio, 2020ko martxoaren 14tik ekainaren 21era. Guztira 40 artikulu aztertu dira martxoan, 84 apirilean, 79 maiatzean eta 56 ekainean. Guztira: 259 webgunean; Consumer Eroski paperezko aldizkarian apirileko zenbakiak aztertu dira: 10 eduki, maiatza 9 eta ekaina 10.

Ikerketa honek lupa jartzen du aldizkari inprimatuan eta digitalean iaz dekretatutako konfinamentuaren zati handi batean argitaratutako informazioen tratamenduan, batez ere osasun atalean.

Emaitzak

Informazioen egileak

www.consumer.es webgunean argitaratutako informazio guztiak pertsona berek sinatuta agertzen dira. Elikadura atalean, Ramiro Varea, Rosa Álvarez eta Mario Suárez eta María Huidobro izenak agertzen dira gehienetan sinadura gisa; guztiak ere kazetariak dira. Hauek dira beste sinatzaileetako batzuk: Julio Basulto nutrizionista eta Miguel Angel Urueña, nutrizionista eta elikagaien segurtasunean aditua; Osasuna ataleko informazioak kazetari berek sinatu dituzte, baita Etxeko Ekonomia atalekoak ere, non sinadura berri bat nabarmentzen den, HelpMyCash, kanpo kolaborazio bat, zeinak astean behin familiek aurrezteko aholkuei buruzko artikulu bat argitaratzen duen. Kazetari horiek berek ingurumenari eta teknologia berriei buruzko informazioak ere argitaratzen dituzte, Sophia Digital kanpo kolaboratzailearekin batera. Nabarmendu beharrekoa da, bestalde, beste testu batzuen sinatzailea aldizkaria bera dela, Consumer Eroski, alegia.  Ondoriozta daitekeenez, beraz, edukien lanketan espezializazioa oso txikia da, eta osasuna eta elikadura kanalekin lotuta dago, nagusiki. Horietan, baliabide gehiago inbertitzen dituzte.

Generoa

consumer.es webgunean argitaratutako edukiak artikuluak dira, Covid garaian eskuak garbitzeari buruzko bi infografia izan ezik. Ez dago ez erreportajerik, ez elkarrizketarik, baina sukaldaritzako errezeta ugari argitaratzen dira, hori bai. Artikuluak 1.000 hitz ingurukoak dira, zenbait zati nabarmenduta dituzte, eta gutxienez argazki bat dakarte, baina artikulu batzuek hiru argazki ere izaten dituzte.

Paperezko aldizkarian, ordea, erreportajeak ugariagoak dira artikuluak baino, baita albiste laburrak eta elikadura edo gaixotasun jakin batzuei buruzko pilula informazioak ere. Bestalde, sail finko bat dago, erreportajearen eta produktuen alderaketaren arteko nahasketa bat izango litzatekeena, «Erosketa gida» izenekoa, Elikadura atalean. Era berean, Elikadura atalean, epidemiologoari egindako elkarrizketa eta nutrizioaren arloko kontsultategi bat nabarmentzen dira. Gainerako edukiak artikuluak dira. Horietan, irudien kopurua handiagoa da webgunean argitaratzen diren edukietan baino.

Ondorioak

• Eroski Consumer paperezko aldizkariak eta www.consumer.es webguneak, biak ala biak Eroski Fundazioarenak izan arren, tempo ezberdinak dituzte eta modu estankoan lan egiten dute, diziplina anitzeko talde ezberdinekin. Online aldizkarian, pandemiak presentzia handiagoa dauka, Osasuna atalean; paperezko aldizkarian, berriz, ia ez da agertzen, maiatzean izan ezik: hilabete horretan, elkarrekin bizitzeari, nork bere burua babesteari eta informatzeari buruzko edukiek presentzia handiagoa izan zuten.
  Beste alde batetik, izenburuak aztertuz ondoriozta daitekeenez, elikadura da bi argitalpenen ardatz nagusia, eta pandemia ez da izan atal horretako gai nagusia; izan ere, birusa eta horrek adierazten duen guztia apenas islatzen da elikadurari buruzko informazioen izenburuetan.Datu horiek ikusita, lehenengo hipotesia ez dela betetzen esan daiteke; hau da, aldizkari horietako erredakzioek ez zuten beren lan egiteko modua aldatu, alarma egoera ezarri zen arte; ez zuten beren gaien plangintza aldatu, ezta ekoizpen errutinak ere.
   
• Aztertutako informazioek argitalpen horiek sortzea eragin zuen zerbitzu emateko bokazioa betetzen dutela baieztatzen da, ordea; izan ere, aztertutako albiste unitateen % 50ean baino gehiagoan irakurleari gutxiago gastatzen, hobeto gastatzen, elikadura ohiturak aldatzen... laguntzeko asmo argia dago. Arloko adituek sinatutako aholkuen eta gomendioen bidez.
   
• Hirugarren hipotesian planteatzen zenaren aurka, adituen presentzia ez da nagusi webgunean argitaratutako informazioetan, baina paperezko aldizkarian presentzia handiagoa daukate, batez ere Erosketa Gida atalean, Miguel Angel Urueña nutrizionista eta elikagaien teknologiako adituak egindakoan. www.consumer.es webgunean, Elikadura kanalean adituen presentzia handiagoa da, baina ez azpimarratzekoa; izan ere, informazioak, oro har, argitaratzen diren arloetan prestakuntza espezifikorik ez duten kazetari batzuek egiten dituzte.