Gaiak
Antonio Machado-rekin gozatzen
VELEZ DE MENDIZABAL AZKARRAGA, Josemari
Antonio Machado 1966-67 ikasturtean “ezagutu” nuen, Gasteizko Institutuan. Eta aurkikuntza Jose María Vaz de Soto andaluziarrari zor diot, garai hartan arabar hiriburuan ari zena, literatura irakasle gisa. Hirurogei urte betetzen ziren Machado Soriara heldu zela eta efemeridea ospatzearren espainiar hezkuntza sarean poeta andaluziarraren aldarrikapenari ekin zioten. Aitortu behar dut Vaz de Sotok bete-betean asmatu zuela, bederatzi hilabetez Machadoren gaineko lan bikaina burutu baitzuen... eta ekainean Valladolidera aurkeztu ginenean -Preuko azterketak zirela eta- Antonio Machadoren zenbait poema jarri zizkiguten aztergai.
Joan Manuel Serratek artean bere “Dedicado a Antonio Machado” bikaina grabatu gabe zuen -1969koa da- eta, beraz, poetarenganako miresmena hitz idatzietatik sartu zitzaidan lehenago, poema musikatuek sentimendu hura indartu bazuten ere. Onartu behar da gure belaunaldikoek Serrati asko zor diogula alde horretatik, bera izan baitzen matxadiar poesia gizarteratzen saiatu zen lehena. Machadori buruz ia dena esanda dago. Hainbaten aburuz, espainiar literaturak eskainitako poetarik handiena da. Eta hori horrela izango ote den, egia esanda, bost axola zaidalarik, aitortu behar dut sarritan jotzen dudala bere libururen batera, eta horren irakurketa lasaiak beti deskubriarazten dit zirrikitu berriren bat Machadoren gogora heltzeko.
Gizadia maite izan zuen pertsona da Machado. Pertsonak ezeren gainetik jarri zituen poeta. Horregatik alde egin behar izan zuen Espainiatik 1939an, faxisten hatzaparretan ez erortzeko. Erbesteratze hartan ez zuen, ordea, luze iraun, hiru astebete geroago Frantziako Colliouren hil baitzen, herri minaz. Aurten Soriak errekonozimenduzko egitarau berezia prestatu du, Sevillako poeta hiri hartan instalatu zela mendeurrena ospatzearren. Nik ez dut joaterik izango. Bitez lerro hauek, beraz, nire ekarpen txikia, nik ere Machado duela berrogei bat urte aurkitu nuelako eskainita.
Nire gustukoak ditut ondoko poemak. “Soledades” titulatu zuen sailaren adibide eder honekin irekitzen dut hautaketa txikitxo hau.
He andado muchos caminos
he abierto muchas veredas;
he navegado en cien mares
y atracado en cien riberas.
En todas partes he visto
caravanas de tristeza,
soberbios y melancólicos
borrachos de sombra negra.
Y pedantones al paño
que miran, callan y piensan
que saben, porque no beben
el vino de las tabernas.
Mala gente que camina
y va apestando la tierra...
Y en todas partes he visto
gentes que danzan o juegan,
cuando pueden, y laboran
sus cuatro palmos de tierra.
Nunca, si llegan a un sitio
preguntan a donde llegan.
Cuando caminan, cabalgan
a lomos de mula vieja.
Y no conocen la prisa
ni aún en los días de fiesta.
Donde hay vino, beben vino,
donde no hay vino, agua fresca.
Son buenas gentes que viven,
laboran, pasan y sueñan,
y en un día como tantos,
descansan bajo la tierra.
Poeta humanoa azalerazten diguten beste hauek “Del camino”-tik atera ditut:
“Tenue rumor de túnicas que pasan
sobre la infértil tierra!...
¡Y lágrimas sonoras
de las campanas viejas!
Las ascuas mortecinas
del horizonte humean...
Blancos fantasmas lares
van encendiendo estrellas.
Abre el balcón. La hora
de una ilusión se acerca...
La tarde se ha dormido,
y las campanas sueñan.
Amaitu nahi dut, “Campos de Castilla”ko “Retrato” poema zoragarriaren azken estrofarekin. Bere heriotzarekin hogeita hamar urte inguru bereizten zuen arren, badirudi hura deskribatzen ari zela. Horrekin uzten zaituztet: Y cuando llegue el día del último viaje
y esté al partir la nave que nunca ha de tornar,
me encontraréis a bordo, ligero de equipaje,
casi desnudo, como los hijos de la mar.
