Berrikusketak: Manuel Lekuona Echabeguren Manuel Lekuona Echabeguren "Euskalerriko toponimoak geografo klasikoetan" Título de la publicación: Revista Internacional de los Estudios Vascos Año de la publicación: 1986 Páginas del artículo: 905 907 Resumen: Estudio toponímico de Oiartzun por Manuel de Lekuona Bat bakarrik aukeratuko degu guk, komentario txiki bat egiteko: gure jaiot erriarena: OIARTZUN. Gurea dalako, eta gure Oyartzunek, beste erri gutxik bezelako suertea izan dualako gai ortan, orain bi iru milla urteko Geografoak gure Erriaren izena aipatu izatea. Ez bait dute erri askok olako suerterik. Iru lau Geografo aipatuko ditugu: bi ejiptoar (Tolomeo ta Estrabon) eta latino bat (Plinio). Tolomeo Kristo baño zerbait leenagokoa; ta Estrabon Kristo'ren garaikoa; eta Plinio Kristo'ren beraren garaikoa irurok ere naiko zaarrak; bi iru milla urte. Bi ejiptoarrak (Tolomeo'k eta Estrabon'ek) gure Erriaren izena OIASSO idazten dute: forma nominatiboan; bañan, deklinabidean sartu ezkero, bukaeran N bat artzen duala (OiassoNis, OiassoNi, OiassoNem) gaurko Oyartzun'en antza apur bat geiagorekin... naiz ta tartean,"Oyartzun"en R rik gabe (Oiasso)... Tolomeo'k bi aldiz aipatzen gaitu: biotan Oiasso'ren forman: batean Erriari dagokiola (Oiasso(n) polin) eta bestean, Jaizkibel mendiari dagokiola (Oiasson, akron PyrEnEs = "Oiassn, Pireneo"ren muturra"). Geografo zaar aiek gure Jaizkibel, Pirene Mendi luzearen bukaeratzat jotzen bait zuten: Tarragona'n asi ta, gure Oyartzun'en bukatzen dan Mendiluzearen moko ta muturra bezela (Akron PyrEnEs). Pireneo'ren mutur, moko. Estrabon'e ere gure Erriaren izena, forma berean ematen du (Oiasson, Oiassona polim), izenaren tarteko R rik gabe. Nolanai dala, itz orretan, r `rik gabe idaztea, ez da, bear bada, ain arritzeko gauza. Bear bada, gure bi grekoak Tolomeo'k eta Estrabon'ek ss doble baten bitartez rs bat, edo rz bat esan nai zuten. Ez dakigu garbi garbi, zer misterio ezkutatzen dan ss orren barruan; bear bada, ain zuzen,guk rs edo rz rekin esaten degun gauza bera ( ss = rs ) r ren eta s ren artean diran artu emanen indarrez (ikus esan, erran; Arlanzon, Aslanzon; eta honor, honos latinean)... Ortik landa, oroiterazi bear degu, Plinio'k bere textuan ez diola Oiarso, Olarso baizik irakurtze oker batez, seguru asko... Gañerakoan, Plinio'ren itzak latiñez daude. Latin zaarrean. Ez ain konprendi errezean. Orrela dio, Geografo izkuntza eskematiko batean: "Proxima ora Citerioris est, eiusdenque Tarraconensis situs, a Pyreneo per Oceanum, Vasconum saltus. Olarso': Eta, ikusten danez, Tarragona'tik asi ta, gure Oyartzun arteko bidea ikutzen du, iru izen aipatuaz: "Tarraconensis (situs) a Pyreneo eta per Oceanum. Bide luzea, itz gutxitan sintetizatua; bañan guretzat, batez ere, bukaerako OLARSO orrekin ornitua, aurretik VASCONUM SALTUS eder bat duala. Vasconum saltus eta Olarso oiek "bereiz" irakurriaz... ez leen, oraindik berriro, irakurtzen ziran bezela: biok bat egiñaz alegia, "saltus" ori, ondotiko "oiar" hitzaren anplifikamen eta etimolojia bait litzan. Gaur ordea piok bereiz irakurtzen bait dira... Geografi lekzio polit bat... Itz geiagotan bide bera Tarrako Oiassona Estrabon'ek markatzen du: "Ek TarrakOnes epi tous schatous epi to OkeanO OuaskOnas tous kata PampelOna kai tEm ep'autO OkeanO OIASSONA polin". Arritzeko gauza da, bai Plinio'k, bai Estrabon'ek OuaskOnak, biok berdin kalifikatzea: ots! "auzo" bezela ("ora PROXIMA" bait dio Plinio'k, eta SCHATOUS OuaskOnas" Estrabon'ek; eta biok "auzo" esan nai dute) biok iturri beretik edaten ari dirala, señale... batek Olarso, ta besteak Oiasso badiote ere. Arritzekoa da baita Estrabon'ek errenkada labur batean adberbio "epi" iru aldiz erabiltzea, esan nai duana obeto, detallatu bearrez, bañan denbora berean gauza illun arraizkoan ipiñiaz, besteak beste. Guk "epi" illara ori, onela euskeratu degu: "Tarragona'tik asita, an inguruan zear Panplona aldeko Ouaskon auzoen artean zear Okeanoaren gain aldean zear OIASSON Erria, Okeanoarenberaren gain aldean zear bait dago". "Epi" orrek, beti ere, egoera gain antza'esan nai bait du. Bukatzeko, Plinio'rengana biurturik, ikutu dezagun VASCONUM SALTUS dalako zerbait ori. Zein baso da Geografo latinoak or aipatzen duan baso sonatu ori? Kontextoak izen bat ipintzen digu garbi garbi: "Olarso", ots! Oyartzun. Oyartzun'en auzo dan Vaskonen basoa bear du izan... Guretzat, guk Oyartzun'en "Urumea Erreka" esaten diogun ingurumariko baso mardula: Bianditz Artikutzatik asita, Iraurgi Añarbe'n barrena, Goizueta eta Arano'n bukatzen dan baso ederra. Beren iturri eta errekastoak "Urumea Erreka" aundira ixurtzen dituzten mendi ta basoak; Plinio'ren "Vasconum saltus" dalako lurralde historietakoa... Guk Oyartzun'en "Urumea Erreka" esaten dioguna. (1) O mayúscula pro OMEGA. (2) E mayúscula, pro Eta (e longa duplex) Euskonews & Media 109.zbk (2001 / 2 / 2 9) Eusko Ikaskuntzaren Web Orria
Webgune honek cookieak erabiltzen ditu, propioak zein hirugarrenenak. Hautatu nabigatzeko nahiago duzun cookie aukera. Guztiz desaktibatzea ere hauta dezakezu. Cookie batzuk blokeatu nahi badituzu, egin klik "konfigurazioa" aukeran. "Onartzen dut" botoia sakatuz gero, aipatutako cookieak eta gure cookie politika onartzen duzula adierazten ari zara. Sakatu Irakurri gehiago lotura informazio gehiago lortzeko.
