94 Zenbakia 2000-10-06 / 2000-10-13

Elkarrizketa

Vincent Ducourau: "Gogoa nuen iraganeko gauzak bizirik segi zezaten. Neretzat ez dira sekulan egon orainetik kanpo, hortan sinesten dut eta bizirik garrantzisua da niretzat; ez naiz sekulan aspertzen gauza zaharrak ikusteaz".

HONTAAS, Sophie

Elkarrizketa: Vincent Ducourau Vincent Ducourau, Bonnat museoko zuzendaria "Gogoa nuen iraganeko gauzak bizirik segi zezaten. Neretzat ez dira sekulan egon orainetik kanpo, hortan sinesten dut eta biziki garrantzisua da niretzat; ez naiz sekulan aspertzen gauza zaharrak ikusteaz" * Sophie Hontaas Baionako hiriko bihotz erdian kokatzen da, XIX. mendeko eraikuntza batean, Bonnat museoak publikoari izugarriko obra ederrak, margoak, eskultura zizelkatuak eskaintzen ditu. Obra gehienak artista batek, ekarriak dira Leon Bonnatek, ekarriak hain zuzen.1880 eta 1900.urte bitartean obra ederretako arte ondasun hauek bildu zituen: Rubens, Le Greco, Degas, Titien, Raphaël,Watteau, Ingres, Vinci, Michel Ange Murrilo, Goya, Rembrandt, Fragonard, David, Géricault, Delacroix. Berriki, Jacques Petithoryren emaitzek aberasturik, Bonnat museoak Frantziako museo handiak bezalakoa izan nahi luke. Bere marrazki eskolak, nazioarteko fama bildu du. Erakustoki hau Espainiako margolaritzari buruzko erretratuz betea dago. Gazteen formakuntzan, arte ederrak zeinen garrantzitsuak diren sentitzeko, ulertzeko zein aldaketak agertu diren azken 25 urte hauetan edo Jorge Semprunen bisita argitzeko, iazko udan, aurkezpen berri batean, Vincent Ducourau k, museoko zuzendariak harrera egin digu, bere begiez lekuak argitzeko. Museo arduratzale ofizioa nola hautatzen da? Hastapenean, arte ederretaz maitemindua nengoen, gehiago sorkuntzaren aldetik, ondarearen aldetik baino. Parisen, ariketa artistiko batzuetan parte hartu dut, musika eta antzerki arloetan, eta gero ondarearen alde hori aurkitu dut. Duela 20, 30 urte, ez zen orain bezala, hain garatua. Uste dut ikasten duzun lekuetan aukerak gertatzen direla eta artearen historia ikasten denean, horrek lazuntzen zaitu. Hasieran, kazetaria izan nahi nuen. Gogoa nuen,iraganeko gauzak bizirik segi zezaten. Neretzat ez dira sekulan egon orainetik kanpo, hortan sinesten dut eta biziki garrantzisua da niretzat ;ez naiz sekulan aspertzen gauza zaharrak ikusteaz.Alderantziz, indar batek sustatzen dituela iruditzen zait. Batzutan, atsegin zait kuadro baten edo taula baten atzekaldea ikustea, eskulangilearen eta artistaren lana bat egiten dutenean. Maite dut esanahiak aurkitzea, zergaitik unkitzen nauten horrela. Noski, zein zentzu dute gaur egun? Gure gizartea argitzeko? Bai, osoki. Jakin ezazu, zure museoaren aditu bilakatzen zara. Hemen da erretratu erakustokia, so egin ezazu; zenbat begirada, goxotasun, batzutan bortizkeria. Poliki poliki, museoak, hemengo gauza ederrek, moldatu nautela pentsatzen dut. Obrak, mugagabekoak dira, horregatik deitzen dira arte ederrak, nerorrek probatzen ditut eta ohartzen naiz publikoa ere, ez dela aspertzen. Taula eztabaidatuenak ere jarraitzen dute jendearen izpirituan.Eman dezagun, hemen obra bat zegoen inoiz erakutsia izan ez zena, taula esaten dena , "La Navaja", Saint Germierena, labana handi batekin, Theophile Gautieren "Carmen" margoa. Iaz atera dugu taula hori Jorge Semprunen bisitaren karietara, zeren eta estatu espainiarraz mintzo baitzen. Ustegabekoa, publikoak izugarri maite du! Horrek burua hausten dit, nik sekulan ez bait nuen atera nahi. Publikoak, beste begiez ikusi du. Artearen historia: bortizkeria, Picassoren Gernikan bezala. Denbora haietan ziren Kosovoko suntsiketak. Herri baten suntsiketa? Bai zinez. Orduan ulertu nuen denek ez genuela iritzi berdina. Horrek ausnarketa eginarazten dit, arte ederrak nola bizi diren denboran zehar. Museoko arduradun batek bere gustuak adierazi behar ditu. Zeintzuk dira zure hautatuak edo zeintzuk izan dira? 25 urte pasa dira hemen nagoenetik, iruditzen zait biziki urrun dagoela. Orduko museoa, XIX. eta XX. mendeko itxura zuen, herriko liburutegiaren peko zelarik. Barneak berdinak ziren. Obra batzuk gordeta zeuden. Leon Bonnaten testamentuak, debekatzen baitu obrak kanporat ateratzea. Zer esaten da emaitza edo ondoriotasun? Bai, ondoriotasunezko eskaintza da, XIX. mendeko baldintza honekin: "Obrak, ez ditzatela, sekulan kanporat eraman"zeren eta garai haietan, kanporat eramateak, ez zuen balorea handitzen. Bainan hurbiltzearekin, XIX.mendeko margolan eta biltzaile handi baten museoa zela ohartzen zinen. Bonnatek bildu zituen hainbeste marrazki, zirrimarra. 1977ko martxoan, Baionako hiriak, Frantziako Estatuaren laguntzarekin, museoa zaharberritzea erabakitzen dute. Orduan ohartu ginen gauza garrantzitsu bat egin zitekeela, antolaketa berri bat. Gaurko teknika berriak erabiliz, antolaketa berria hasten da antzinako denboretatik XIX. mendea arte. 1979.urtean, erakustokia berriz irekitzen da eta geroztik, oso ongi ibili da. Historiaren aldetik obrak ageri dira. Irakasbide erara, didaktikoa, erran al genezake? Zuzen zaude, Bonnatez mintzatzen banaiz, Jules Ferry aipatuko dut bere momentuan. Museoak berrituak izan dira baina beren funtzioen ausnarketa egin gabe. Pertsona batzuek besteengan harridura sortu behar zuten. Eman dezagun, sartzen zirela jatetxe batean, mahaia ederki apaindua, bainan ez zara komitatu jartzea, parte hartzea. Gero poliki poliki, jendearen ikusteko modua aldatzen da, gogoa dute kritikak egiteko eta esateko: taulak lekuz aldatzen bagenitu, nahasten bagenitu besteekin... Rubens.en margoak egon behar ote dute beti gela sakratuetan eta ikusten ez ditugun Bonnat enak hain txarrak al dira ? Iraultza ideietan sortzen al da? Bai, baina ikusi behar da. Ohartzen gara, jendeak gordailuetara joaten dira. Eman dezagun, eskoletako haurrek, erakusten ez ditugun margoak gustuko dituztela! Orduan pentsatzen dugu, hoberena dena aldatzea litzatekela baina ez da errexa udaletxeari hori esatea, zeren eta ongi bait dabil museoa. Orduan Semprunen izenarengatik eta nortasunarengatik abenturak balio du. Jorge Semprun nola etorri zen? Semprunek liluratzen nau. Harek duen zuhurtzia, maite nuen, bere begietan ikusten dena, liburuetan agertzen dena, bere lekukotasuna erakusten du mendean zehar. Beti harritu nau, nola hitzegiten zuen edozein gaietaz. Programa hau aurkezteko idatzi nion. Banekien museoa ezagutzenzuela, Baionako hiriak interesatzen zitzaiola bere historia pertsonalarengatik: gaztetan, erbestea eta klandestinitatea hemen ezagutu zituen. Gero, ohartu zen Bonnatek Madrilen ikasi zuela, eta hemen lotura azkarra dagoela estatu espainiarekin. Uste nuena baino gehiago ekarri dauku. Ez da historiatzaile bat bezala mintzo, hitzegiten du gauza berezietaz. Honat heldu da, bere bizia kontatzen du, mundua berriz egiten du, eta egiazki hori nahi nuen. Museoa bakuna gelditzen da, ez dago hemen taula handirik Baionaz. Artearen historiaz elikatzen da, Bonnat bezala. Bonnatek horrela egiten zuen, pausatzen zituen margoak, lurrean, bere lantokian, eta margolari akademikoak kopiatzen zuen. Lourdesetik Biarritzeko itsas museorat joaiten diren autobusak ez ditugu hartzen. Bisitariak badakite ez dela erakustoki erreza. Erran genezake museo honek, giro desberdin bat duela, itxura bereziak gutti ezagutuak, eta badaezpada deus ez berririk. Orduan Semprunek ez zuen deus debekaturik museoan. Azpian erbestea da: Goya, Murillon margoekin. Eman dezagun harentzat eta guretzat Napoleonek ez duela bere esanahia. Lehen solairuan Bonnaten lana ikusten da: Madril, burgesen erretratuak, birmoldaketa, Verduren andrearen erreferentziak, egon geletako alde literarioa. Azken solairuan, hegoaldeko deia, frantses margolarien soa, begirada, Espainiari buruz, lotura hori espainolkeriarekin, aizto baten ukaldia. Nik erraiten dut Semprunek egin duena, beste batek beste era batera egingo zuela. Oztopo bat izan da, margo batzu beren lekutik ateratzeko, gure gela sakratuak uzkailtzeko, paretetako margoak lerrokatuz ahal bezain bat, hemen den museoko zuzendariaren soa aldatzeko zeren eta hemengo gauzetaz gehiegi jabetzen da. Ohartu nintzen mugak ukitzen nituela. Hori iraultza izan da neretzat. Adibidez, biluzien gelatik atera ditugu interes gutti duten margo batzu, orduan galdera da: ea horiek azkartzen edo ahultzen dituzten besteak? Margo batzuen aitzinean, jende batzu nazkatuak dira. Iruditzen zitzaien hoiekXIX. mendeko itxurak direla eta hor izorratzen gara. Beste batzuk gazteago, zapart irriz ari dira. Bistan dago, hor erraiten direnak lehen gradoko pentsamoldeak direla. Gertatzen da, baita ere, gustukoak ez direnak besteetara pasatzea laster. Haustura bat dago erakusketa kronologikoarekin, margotzeko teknikoen aldaketekin eta jendearen gustuekin, ezta? Bai ohartzen gara Géricault baten indarraz, beste baten ondoan: zergaitik hain azkarra den? Obra baten misterioa da. Egia da erakusketa kronologiko batek hoberena izan behar lukeela bainan azkenean ez da hala gertatzen. Egun, eskolako haurrak entzuten dira. Nola egiten du museoak gazteak interesatzeko? Maite dut igeri lekuetan entzuten den txiruli azantz hori. Denbora batean hezkuntzako zerbitzu bat bagenuen, hemen berinen gibelean, duela 3 edo 4 urte arte. Leku eskasarengatik, ez da gehiago egin. Pentsatzen nuen bagenuela hobekiago egiteko. Haurren ikusmoldeak anitz aldatu dira. Hemen sartzen direnean, jauregi batean bezala sartzen dira, denak harriturik. Duela bi urte, gure museoko kamioiarekin, margoz beteta hasi gara eskoletara joaiten, eta han uzten dugu, ikas gelan, margoa. Orduan artistak eta obrak haurrengana hurbiltzen dira eta ez alderantziz? Izugarrizko kaskak, kolpeak, sentitu ditugu zeren eta hori dena ez da ohizkoa. Misteriozko aldea adieratzen diegu. Irudiz fitxik ez da, baina horrek anitz balio du. Orain urrunago joatea nahi nuke, eman dezagun, matematikak irakatsi margoaren inguruan. Pentsatzen dut lehen mailako ikasleek, forma geometrikoak errezki asma ditzazketela. Margoa izan daiteke erreferentzia bat alde arruntetik kanpo. Bai gaurko gizartean, irudiaren erreferentziaz inguratuak gaudelarik, ez noski, margo bat ageri den bezala bistan dena, margoaren hor izatea ez da eraginik gabekoa. Hori egia, behi bat barrukian ikusten bagenu bezala. Hemen ondoan den eskola batekin proiektu bat badugu. Hezkuntza Nazionala ohartzen da neke dela ikasleak ateratzea eta museoak gero eta gutxiago izango dira ateraldimaitatuena. Hau da beste molde bat hezkuntza munduan arte ederrak ez ahazteko. Museoak ezin du proiektua bakarrik eraman. Bestalde, irailan, jende helduek, ANPE, (Lan gabezian direnak) bizpahiru aste pasatuko dituzte museoan, erakusketa bat antolatzeko, gaia beraiek asmatu behar dutelarik. Berek hautatuko dute nahi dutena besteei erakusteko moduan. Partaideak dira ANPE, SVO, Hezkuntza Nazionaleko formakuntza zentroak. 2001 urtean hiru ikastaro izango dira. Carre Bonnat delako gela nola ibilki da? Museoaren segida bezalakoa da, zeren eta bildumak XIX mendean gelditzen ziren eta mende baten ziloa ezin baitugu bete. Aski leku badago besteetan. Carre gela da 90. hamarkadako gunea, museoko ahalekin ibiltzen dena. Urtean sei zazpi erakusketa hemenko artistekin, gazteekin, hemen lan egiten dutenekin. Beti erakusketa eder bat ateratzen dugu arte zentroek lagundurik. Uztailaren bukaeran, Landesetako bi artistek Christophe Doucetek eta Stephane Hazerak paisaiari buruzko obrak agertzen dituzte. Gune hortan ezin dira artista baten obra guztiak lotu. Gai bat behar da, artista handientzat ere berdin. Gune hau ez da galeria bat bezalakoa. Gero musikari batzuek kontzertuak eskaintzen dituzte eta diru horrekin erosten ditugu obrak. Bainan ez ditugu aski obra garaikideak bilduma bat biltzeko bainan margo ttikiak erakutsi behar dira. Nola egiten dira erosketak? Nola gerta. Kontzertuak hasi ezkero bospasei gauza erosi ditugu. Garrantzitsua da kontzertu hauek atseginak izatea. 180 pertsona biltzen dira galerietan. Atsegin da kamarako musika eta hirukoteko musikak entzutea. Inork ez du gehiago horrelako kontzertu motarik antolatzen eta musikalariek gustuko dute galdegiten dizkiegularik Hegoaldeko aire batzu: soinu iberikoak, Ravel, omenaldiak. Norekin lan egiten duzu? Kultur zuzendaritzak uzten digu autonomia museoa kudeatzeko. Eskaintzen ditugu programak. Nahiz eta kultur zuzendaritza, duela zortzi hilabete sortu den, bakarrik koordinaketa lanentzat beharrezkoa zen. Bukatzeko aipa ditzagunhego aldeko museoak? Beti ari gara elkar ikusten, eta esaten dugu gauzak eginen ditugula elkarrekin. Batzuen eskaintzak besteenekin ez dira ongi joaiten. Dena den, elkar ongi aditzen dugu bainan beren egitura administratiboak ez dira sinpleak. Adibidez, Baiona eta Iruñea birazkatze hortan, Nafarroko museoa Nafarroko Erkidego foralaren peko dago eta ez herriko etxeen ardura pean hemen bezala. Sareak desberdinak dira. Gure bitartekoa litzateke Donostia, noski baina beren museoak beti obretan dira. Trukaketak egin ditugu. Komitatu dituzte hemengo artista garaikide batzu. Harreman gehiago dugu Bilboko Arte Ederretako museoarekin, Arteta edo Zuloaga, 1920 1930 denboretako artistekin. Eta gero Guggenheim hor dago. Solaskideak ez gara gehiago zeren eta ttikiak baigara ondoan. Beharko dugu beha egon efektu hori erori arte. Nazioarteko ikusmiran dira. Amaitzeko zein proiektu dituzu ? Donostiakoek eta Bilbokoek beraien obrak,erakutsi nahi dizkigute. Nahiago dut konzeptu hori garatu beste erakusketa handi batzu baino. Ez dugu ahantzi behar 40 000 biztanleko herri batetan gaudela. 1993an, erakusketa handi bat izan da Picassoren inguruan, Baionako zezen plazaren ehungarren urtea ospatzean. Altxagarria zen bainan gero erori zen. Eta gero erreserbetan sokoratzen dira ondarak. Hiriko ondarea baloratu behar da ere. Atsegin zaigu hemendik pasatzean Mikel Angelo batekin topatzea. Maite dut ere jendeak beren oharrak idazten ikustea, liburuxka batean, hemendik ateratzean. Photos: Sophie Hontaas Euskonews & Media 94.zbk (2000 / 10 / 6 13) Eusko Ikaskuntzaren Web Orria