174 Zenbakia 2002-07-05 / 2002-07-12

Efemerideak

1782ko uztailaren 6an jaio zen Azkoitian Bizenta Mogel Elgezabal, literatura idatziaren alorra jorratu zuen lehen emakumea / El 9 de julio de 1957 falleció en Vitoria el pintor Obdulio López de Uralde / 1969ko uztailaren 10ean zendu zen Ricardo Arregi kazetari eta kultur eragilea

Efemerideak: 2002 / 7 / 5 12 1782ko uztailaren 6an jaio zen Azkoitian Bizenta Mogel Elgezabal, literatura idatziaren alorra jorratu zuen lehen emakumea Iturria: Xabier Kaltzakorta, Bidegileak 4 Azkoitian jaio zen baina haurtzaroa Markinan igaro zuen bere anaia Joan Joserekin.Osaba, Juan Antonio Mogel zuten. Eleuterio Basozabalekin ezkondu zen. Literatura idatziaren alorra jorratu zuen lehen emakumea. Garai haietan emakumeak ez zuen eskola handirik hartzen kaltegarria zelako ustea oso zabaldua baitzegoen. Bizentak berak ere uste horren berri ematen du Ipui Onak liburuaren sarreran. Baina inor ikastunik eta liburuzalerik izan bada Bizenta bera da. Ederretsi egiten die idazle klasikoen alegiei eta deus gutxikotzat ditu ume umetan entzundako Peru eta Mariren ipuinak. 1804ean argitaratu zuen bere lehen liburua, 22 urte zituela. Esoporengandik hartutako 50 alegia euskaratu zituen eta gipuzkeraz eman. Liburuaren izenburua: Ipui Onac, ceintzuetan arquituco dituzten euskaldun necazari ta gazte gueiac eracaste ederrac beren vizitza zucentzeco (Donostia, 1804), 114 orrialdekoa, Undiano liburugilearen etxean. Gero, osabaren hitz neurtuzko zortzi alegia datoz, osabaren lanen artean aukeratuak. Liburuak gipuzkeraz idatzia dago baina bizkaieraren ukitua du eta baita Mogeldarrena (Mogeldarren joskera eta itzulpena behin baino gehiagotan kritikatua izan da). Liburuak harrera ona izan zuen, horren lekuko dira izan dituen argitarapen guztiak (1880an Bilboko Beti Bat aldizkarian; 1899an Azkuek Euskalzale n; Euskal Esnaleak liburu berezi bat egin zuen 1912an; Auspoa liburu bildumak 1963an). Bizentak badu lan ezkutuagorik: gabon kanta egile, fabula batzuk eta Ulibarriren laguntzaile ere izan zen. Espainiako Gotzaiburuaren Artzain idazkia itzuli eta argitaratu zuen, Toledoko Luis Borbon Kardinalak 1820 5 15ean egindakoa, gaztelaniaz eta euskeraz (Bilbo, 1820).Abandon hil zen 1854ko ekainaren 29an. El 9 de julio de 1957 falleció en Vitoria el pintor Obdulio López de Uralde Fuente: EnciclopediaAuñamendi Pintor alavés. Nació en Vitoria el 5 de septiembre de 1897 y falleció el 9 de julio de 1957. Estudió primeramente en la Escuela de Artes y Oficios, y después marchó a Madrid a estudiar pintura y arquitectura. Prestó especial atención a las figuras propias del País Vasco, y particularmente de Vitoria y Álava, cuidando de la conservación de la indumentaria peculiar. Entre otros figurines hizo algunos de los gigantes vitorianos y para algunas estampas teatrales que reproducían costumbres populares. Fue también él quien personificó, tal como se conoce, la figura del «Celedón» vitoriano. Autor del cartel «Aberri Eguna 1934» y de las decoraciones para el ballet «Aldaz Torre» en el Nuevo Teatro de Euzko Abesbatza de Gasteiz en 1936. Fue un artista excepcional. Dibujante, sobresalió principalmente en esta actividad. De él se dijo que era «realizador feliz de ideas felices; meticuloso, con sensibilidad; delicado, con gracia, garbo y detalle». Laguardia. 1969ko uztailaren 10ean zendu zen Ricardo Arregi kazetari eta kultur eragilea Iturria: Lur Hiztegi Entziklopedikoa Euskal kazetaria eta kultur eragilea (Andoain, 1942 Mendaro, 1969). Apaiz ikasketak utzi ondoren, Ekonomia ikasten hasi zen Bilbon. Garai beretsuan ekin zion kazetaritzari eta "Jakin" aldizkarian eman zituen argitara bere lehen artikuluak, inoiz utziko ez zituen politika eta filosofia gaiak ukituz. "Zeruko Argia" aldizkarian nazio arteko sailaren ardura hartu zuen. Bere garaiko Europako mugimendu politiko eta filosofoko nagusiak sakon ezagutzen zituen, eta Politika estrukturak Europear Alkartasunean izenburuko lana argitaratu zuen "Jakin en, "Europa" izeneko ale berezian (1965). Euskal errealitateari tinko eutsi zion, zentsura garai latz hartan eskain zitezkeen azterketa sozio ideologiko argienetakoak eskainiz. 1964. urtean euskaltzain urgazle izendatua, 1966ko urtarrilean Euskaltzaindiari alfabetatze saila antola zezan proposatu zion, euskaldun helduak bere hizkuntzan ezinbesteko duen prestakuntzaz hornitzekoasmoz. Euskaltzaindiak onartu eta hauxe izan zen aurrerantzean gorpuztu zen helduen alfabetatze eta euskalduntzeko mugimenduaren hasiera. Proposatu ez ezik, zuzenean hartu zuen parte Rikardo Arregik antolatze lanetan. Euskara batuaren bultzatzailea, "Lur" argitaletxearen sortzailea ere izan zen. Nekerik ezagutu ez zuen gaztea, zoritxarreko auto istripu batek eten zuen bere bizitza 27 urteak bete aitzin, Euskaltzaindiak Bilbon egin behar zuen bilera batera zihoala. Idazle argia, zehatza eta zorrotza, euskal prosa kazetaritzaren molde berrietan barrena abiarazi zuen. Euskonews & Media 174.zbk (2002 / 7 / 5 12) Euskomedia: Euskal Kultur Informazio Zerbitzua Eusko Ikaskuntzaren Web Orria