Euskonews Gaztea
Elkarrizketa: Jon Ander Ramos (Historialaria): Diasporarekin urteroko hitzorduak eduki beharko genituzke
VELEZ DE MENDIZABAL ETXABE, Zuriñe
Nolatan animatu zinen doktoretza egitera?
Unibertsitatean hasi nintzenetik hainbat irakaslerekin egon naiz zuzenean harremanetan eta esan dezaket erabakia haien bidez hartu nuela neurri handi batean. Bestalde, klaseetan inmigrazioari buruzko lan ugari egin nituen eta nire ikerketen ildoa bide horretatik joan da beti. Hain zuzen ere, azken urteotan horrenbesteko sona izan duen diaspora gaia edo zehatzago esanda, euskal migrazioa eta Amerika, doktoregoarekin lotu nuen eta bi kurtso egin nituen.
Orduan, 2006. urtean Euskal Herria Mugaz Gaindi (EHMG) mintegiaren berri eduki nuen aurreneko aldiz. Kurtso hartan zehar eginiko lan batzuk aurkeztu genituen urte Montevideon ospatutako mintegian eta ordutik nago proiektu honetan barneratuta.
Eta gainera, EuskoSareko kidea ere bazara.
Bai, EuskoSareko Ikertzaileak taldean gainera. Montevideoko EHMGn parte hartu nuenean eduki nuen EuskoSareren berri aurreneko aldiz. Berez, foro bat dela esan genezake, eta sare horretan sartuta gaudenok gure inpresio eta kezkak elkarbanatzeko modu bat da. Geroz eta jende gehiago gabiltza, eta hori ona dela iruditzen zait, galdera interesgarriak irteten baitira askotariko gaien inguruan.
Euskal Herria Mugaz Gaindi aipatu duzu, baina kontatuko al diezu gure irakurleei zer den?
Esan bezala mintegi bat da eta Ameriketako euskal migrazioaren inguruko ikerketak egiten dituzten pertsonak biltzeko era bat izateko helburuz sortu zen; gainera, urteroko antolaketa ere mintegiaren ezaugarrien artean dago. Esan genezake, aurreneko bi edizioak aurrekontu oso txikiarekin egin zirela, baina hala ere, ongi atera ziren. Ondoren, EuskoSare agertu eta egitasmoa unibertsitatetik eta baita Euskal Herritik haratago ere eramatea ahalbidetu zuen. Nik uste hori dela bere filosofia, hots, Euskal Herria eta Ameriketako toki ezberdinak txandakatzen joatea antolaketari dagokionez.
Aurten Arrasaten burutuko den edizioa prestatzen aritu zara.
Hala da. Urte eta erdi daramat Ana Isabel Ugalderekin batera prestaketa lanetan buru–belarri sartuta. Ideia Baionan eginiko afari batetan irten zen eta badakizu, horrelakoetan mundua konpontzen saiatzen zara! (barre). Gure gain hartu genuen bailara honetan (Debagoiena) mintegia antolatzeko erronka. Hasi ginenean aurretik denbora asko geneukala iruditzen zitzaigun, eta egia esateko, konturatu gabe pasatu zaigu, gauza ugari baitaude lotzeko!
Esan al zenezake zer nolako ezaugarriak dituen VI. edizio honek?
Aurtengoari dagokionez, aldaketa batzuk eman dira. Hain zuzen, besteetan bi egunetako mintegia antolatzen zen, eta guk hirutara luzatu dugu. Hala, jende gehiago gonbidatzeko aukera eduki dugu eta ikuspegi aldetik zabaldu. Gainera, beti migrazioak Historiaren ikuspuntutik aztertu dira eta aurten Artearen Historiaren ikuspuntua gehitu diogu eta esparru horretako ikerlariak etorriko dira. Zergatik egin dugu hau? Ba maiz migrazioa jendea mugitzearekin bakarrik lotzen da, eta ez dira zifra batzuk soilik. Geroz eta gehiago ikertzen da hango gizartean edukitako harrera, txertatze prozesua eta abar. Eta azken aldian, artearen ikuspuntutik migrazio horien protagonistek leku haietan zer–nolako eragina eduki duten ere hartzen da kontutan.
Bestalde, gazteak presente egongo dira EHMGn, ezta?
Halaxe da. Hasieran esan bezala, nik aurrenekoz EHMGren berri doktoretza egiten ari nintzela eduki nuen eta Baionan ere, karrerako azkeneko urtean edota doktoretza egiten ziharduten gazteek parte hartu zuten mintegian. Esperientzia oso polita izan zela iruditzen zait eta guk ere hasiera hasieratik argi geneukan aukera hori eman behar genuen sentsazioa, hau da, ikerlari gazteekin mahai bat osatu behar zela. Oso aberatsa da, ezen ikasle bati sartu nahi duen mundu hori ezagutzeko aukera ematen zaio. Lehenengo egunetan urduri egotea normala da, baina izugarri ikasten da, eta gainera zure lanak argitaratzeko modu bat ere bada, EuskoSareren bitartez hain zuzen.
Esango al zenuke euskal migrazioaren gaineko ikerketak egiteko funtsezkoa dela bidaiatzea?
Aitortzen dut nik oraindik egiteke daukadan gauza dela... (barre) Hala ere, pentsatzen dut gaiaren arabera garrantzia handiagoa edo txikiagoa edukiko duela bidaiatzeak. Euskaldunek emigratu zutenean ez zen gaur bezain erraza, hau da, hegazkina hartu eta bestaldera salto egin. Gauzak konplexuagoak ziren: ontziratzeko karta eskatu behar zen, adibidez. Eta noski, hori ikertzeko estatu mailan mugitzea funtsezkoa da ikerlari batentzako.
Ondoren harrera herrietako datuak bertako artxiboetan daude; egun nahikoa digitalizatzen da eta horrek erraztu egiten ditu gauzak. Eta bestela, hango kontakturen batekin lan egin eta horrek ere bidea samurtzen du. Baina kaleen izenak eta jakin arren, tokian kokatzeak ere berebiziko garrantzia dauka nire ustez ideia orokor bat izatetik gertaerak zehatz non eman ziren jakitera igarotzeko.
Uste al duzu diaspora ezagutzen dugula?
Alde batetik, esango nuke oso hitz potoloa dela diaspora berba; batzuek gustuko dute eta besteek ez, eta pentsatzen dut hitz hori jendearengana hurbiltzeko erabiltzea dela egokiena. Egia da, jendeak erbesteratzearekin lotzen duela batez ere, hau da, gerra garaiarekin eta agian errazena da ikuspuntu hori edukitzea. Baina gai honen gaineko ikerketak egiten ditugunok ez gara garai horretara mugatzen. Esate baterako, XVIII eta XIX. mendeetan batez ere Hegoamerikara migrazio masiboak eman ziren eta orduko euskaldunen presentzia nabaria da. Beste klixe bat ere badago, euskal artzainarena; bizimodu berri baten bila joan zirenetariko batzuk aberastu ziren eta besteak ez. Ezin gara estereotipo bakarrean erori ikerketarako bide asko eta asko baitaude, eta agian horiek jorratzea da erakundeetatik sustatzen ez dena. Pertsona multzo batek arrasto ugari uzten ditu bere bidean, ez da soilik barku batean sartzen dela eta kito.
Eta gauza puntualak daudenean bakarrik oroitzen al gara beraietaz?
Galdera ona da, egia esateko. Egia da diruaren arabera gauza desberdinak antolatu daitezkeela eta ez naiz sartuko krisia bizi dugula eta abar esaten. Hala ere azken urte eta erdian bai ikusi dudala horrelako ekimen bat antolatzea eta ondoren maiz, zabalkuntza gutxi edukitzen du ekimenak. Gutxieneko gastuak daude eta azken batean horiei aurre egiteko laguntza minimo bat jaso beharko genuke,bai ala bai.
Gainera, bakoitzak bere bizitzan hainbat kontu izaten ditu egiteko horrelako ekimenak antolatzeaz aparte. Askotan ez gara konturatzen euskaldun guztion iraganaren historiaz gehiago jakiteko balio dutela ekimenek eta altxor bat izan beharko luke. Horregatik diot diasporarekin urteroko hitzorduak eduki beharko genituzkeela. Eta gainera beste kezka bate ere badugu, EHMGko dokumentazio eta informazio guztia txosten batetan jasotzea etorkizun baterako.
Eta hemen bizi garen euskaldunok diaspora gurekin lotzen al dugu?
Haiek guk baino gehiago sentitzen dutela esango nuke. Orain bi urte inguru Eusko Jaurlaritzak antolatutako biltzar batean egon nintzen eta euskal gaiarekin lotutako gauzak beraientzako nolako esanahia zeukaten ikusteak harritu ninduen, euskalduntasuna nola bizi duten. Hemen aldiz, zortzigarren probintzia hori oso urrutiko kontua moduan ikusten dela pentsatzen dut.
Gaur egun baina, distantziak murrizten dira teknologia berriei esker.
Hala da eta horixe lortzea nahi dugu, bideo–hitzaldi bidez zein mintegi birtualen bidez. Azkenean parte–hartzeko aukera eskaintzen dio jendeari, dagoen tokian dagoela.
Gaiz aldatuz. Denborarekin kanpoan bizi diren euskaldunek beren bilguneak sortu dituzte; Euskal Etxeak nonahi daude eta euskal nortasunari eustea normaltzat hartzen dugu. Egun Euskal Herrian etorkinak geroz eta ugariagoak izanda, etorkizunean nazionalitate ezberdineko zentroak –La Casa de Peru, esaterako– sortuko al dira gure artean?
Mundu globalizatu honetan ez litzaidake arraroa egingo, egia esan. Agian zailagoa da herri txiki batean halako elkarte bat sortzea, baina esaterako Bilbo moduko hiri batean bai sumatu dudala. Adibide zehatz bat ipiniko dizuet. Bizkaiko hiriburuko parke batetan larunbat eta igandero nazionalitate berdineko 100 edo 150 lagun elkartzen direla ikusi dut eta hori da aspaldi kanpora joan ziren euskaldunek egiten zutena. Hau da, beren aberriaren berri edukitzeko, hizkuntza, dantzak eta oro har kultura mantentzeko ezinbestekoa ikusi zuten elkartzea.
Beharrak bultzatuta ematen da, izan ere, toki berri batera ideia batekin joaten denak normalean bestelako errealitatea aurkitzen du eta zerbait heldu behar dio elkarri lagundu eta aurrera jarraitzeko. Horregatik, etorkizunean hiri handietan gertatu liteke horrelako elkarte ezberdinak sortzea, baina noski, ekonomikoki zailagoa dute, helburua irabazten duten diru kopuru handi bat beraien herrialdeetara bidaltzea izaten baita. Euskal Herria Mugaz Gaindi Euskonewsen Jon Ander Ramos (Arrasate, 1978) Gipuzkoarra, Durangon bizi da egun. Historian lizentziatu zen Jon Ander eta orain hiru urte erabaki zuen doktoretza egitea. Euskaldunen migrazioak erakarrita, Kuban kokatu du bere ikerketa. Eusko Ikaskuntzaren EuskoSare webguneko Ikertzaileak taldeko kidea da. Euskal Herria Mugaz Gaindi mintegian parte hartu du azken urteotan eta VI. edizioaren antolatzaileetariko bat dugu.