Luis Peña Basurto muere el 3 de noviembre de 1990

Fuente: Enciclopedia Auñamendi

	Luis Peña Basurto.

Investigador en prehistoria, espeleología y etnografía. Nacido en San Sebastián, en 1909. Comenzó su trayectoria por su afición al montañismo, de donde pasó a interesarse por los temas del País. Colaboró en los periódicos «El Pueblo Vasco» y «La Voz de España» tratando sobre temas de montaña y Naturaleza. Después de la guerra civil estuvo entre los fundadores de la «Sociedad de Ciencias Aranzadi», y del «Grupo Montañero Enara», fue miembro activo de la «Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País» y de la «Academia Errante». De sus trabajos destacan sus libros «Montañas Guipuzcoanas» (Zarautz 1962), y «Reconstrucción y catalogación de los cromlechs existentes en Guipúzcoa y sus zonas fronterizas con Navarra» (Munibe 12, 1-126), además de su obra inédita sobre «Danzas Vascas». En 1963 editó «Aprenda el Vasco», uno de los primeros libros de su estilo sobre el euskera editado después de la guerra. Publicó distintos trabajos de prehistoria en la revista «Munibe», así como en los libros de la «Academia Errante» (Los Caballeros de Azkoitia, y Lope de Aguirre Descuartizado). Realizó el primer estudio de remodelación del «Museo de San Telmo» de la posguerra. Otras investigaciones suyas «Tartesos, la ciudad más antigua de Occidente descubierta» (San Sebastián 1952), «Hallazgos prehistóricos y etnográficos en Castilla la Vieja» (San Sebastián 1956), y «San Sebastián en la prehistoria y protohistoria» (San Sebastián 1953- separata). El procedimiento de trabajo de Peña Basurto era impecable; trabajo directo, dibujos y bibliografía. Muere el 3 de noviembre de 1990.

Justo María Mokoroa Mujika idazlea 1991. urteko azaroaren 7an hil zen

Iturria: Lur Hiztegi Entziklopedikoa

Justo María Mokoroa.

Gipuzkoar idazlea, Balerianoren semea (Tolosa, 1901 - Bilbo, 1991). Eskolapioa. Argia, Euskal Esnalea, Zeruko Argia eta La Voz de Navarra aldizkarietan hasi zen idazten. 1935ean Genio y Lengua, hizkuntza senari buruzko saiakera eman zuen argitara. Espainiako Gerra Zibilaren ondoren, Aire-sur-Adour-era eta, gero, Txilera joan behar izan zuen. Mokoroak euskal literaturaren antologia bat, Gure baratzeko loreak izenekoa, argitaratu zuen Txilen egiten zen Euzkadi aldizkarian. 1955ean Euskal Herrira itzuli zen, eta Bilboko Eskolapioen Ikastetxeko erretore izan zen hiru urtez. 1925ean Campionen El último tamborilero de Erraondo (Erraondo’ko azken danbolinteroa) euskaratu zuen. Arantzazuko Biltzarraren ondoren, Euskara Batuaren auzia agertu zenean, gogor agertu zen batasunaren kontra. De vida o muerte. Operación salvamento (1956) eta Lengua vasca de hoy y de mañana (1971) liburuetan agertu zituen bere arrazoibideak. Baina, hala ere, Justo Mokoroaren lan garrantzitsuena hil aurreko urtean argitaratu zen: Repertorio de locuciones del habla popular vasca —Ortik eta emendik— (1990) izeneko esamoldeen bilduma erraldoia (bi liburukitan).

Resurrección María Azkue Aberasturi 1951ko azaroaren 9an hil zen Bilbon

Iturria: Lur Hiztegi Entziklopedikoa

	Resurrección María Azkue.

Euskal lexikografo, folklorearen ikertzaile eta gramatikaria (Lekeitio, 1864 - Bilbo, 1951). Eusebio María Azkueren semea. Lekeition Nautikako ikasketak egin ondoren Bilbon egin zuen batxilergoa. Apaiz ikasketak Gasteizen (1881-1885) eta Salamancan (1885-1888) egin zituen. Azken hiri horretan apaiztu zen (1888) eta handik hiru urtetara Teologia Doktoretza egin zuen bertan. Geroago musika ikasi zuen Brusselen, eta Kolonian amaitu zituen ikasketa horiek (1909). Bizkaiko Aldundiak Bilboko Institutuan Euskara irakasteko katedra baterako lehiaketa antolatu zuen 1888an eta, besteren artean, Azkue, Sabino Arana eta Unamuno aurkeztu ziren hartara. Katedra Azkuek beretu zuen eta han egon zen 1936ra arte. 1918an egin zen Eusko Ikaskuntzaren I. Kongresuan Euskaltzaindia sortzea erabaki zen eta Azkue izendatu zuten lau akademiko sortzaileetariko bat izateko. Erakunde horren hasierako bilkura batean Azkue euskaltzainburu hautatu zuten eta kargu berean iraun zuen hil zen arte. 1927an Madrilgo Real Academia Española-ko bazkide izendatu zuten euskararen ordezkari gisa.

Azkuek obra eskerga ondu zuen hainbat alorretan. Eragin handiena izan dutenak honako lau hauek dira: 1) Diccionario Vasco-Español-Francés, bi liburuki, Tours, 1905, Azkueren obra ezagunena. Herriaren ahotik eta literatura zaharretik bildutako hitz altxor honek eragin handia izan du geroko euskal idazleek erabili duten hizkuntza moduan, lexikoan batez ere. Hamabost urtez lan egin zuen obra erraldoi horretan, Euskal Herri osoko zahar etxeetako aiton-amonak izan zituen lankide onenak. 2) Cancionero Popular Vasco, 12 liburuki, Bartzelona, 1918. Euskal Herriko lau Aldundiek 1912an herri kanten lehiaketarako dei egin zuten eta Azkuek aurkezturiko herri kanta eta doinu bildumak lehen saria jaso zuen. Han aurkezturikoak moldatu zuen kantutegi erraldoi honen zati nagusia. Lan hori funtsezkoa da euskal musika eta herri poesia ezagutzeko. 3) Morfología Vasca, Bilbo, 1923. Euskal atzizkiak eta euskararen gramatika kategoriak aztertzen dira 930 orrialdeko lan honetan.4) Euskalerriaren Yakintza, 4 liburuki, Madril, 1935-1947, folklore bilduma zabala. Herriaren ahotik bere bizitzan jaso zituen tradizioak, ipuinak, atsotitzak, esakerak, herri medikuntza, etab. aurkezten ditu bilduma elebidun honetan. Euskararen inguruko beste zenbait lan: Euskal Izkindia-Gramática Euskara (Bilbao, 1981); El Euskara o el Baskuence en 120 lecciones (Bilbo, 1897); Prontuario fácil para el estudio de la lengua vasca popular (Bilbao, 1917); Diccionario de bolsillo vasco-español y español-vasco (Bilbo, 1918); Gipuzkera osotua (Bermeo, 1935). Musikaren alorrean Azkuek onduriko lan batzuk: Vizcaytik Bizkaiara, Sasi-eskola, Aitaren bildur, Gainzabale’ko eiztaria, Eguzkia nora, Colonia inglesa eta Pasa de Chimbos zartzuelak; Ortzuri (1910) eta Urlo (1912) operak; Daniel, Lamindano eta Andra Urraka oratorioak. Literatura ere landu zuen: Txirristadak (Bilbo, 1898); Bein da betiko (Bilbo, 1890); Jesusen Biotzaren Illa (Bilbo, 1901); Ardi galdua (Bilbo, 1918), liburu hau euskararen batasunerako ereduzkoa zuen gipuzkera osotuan idatzia da; Laminak Euskalerrian (Bilbo, 1927).