Txundigarria da emakume honek zeinen harrera amultsu eta abegikorra egin zigun ETBko bere bulegoko ateak zabaldu zizkigunean. Gutxitan izan ditugu hain elkarrizketa goxoak. Kontatzen dituen bizipenak edonor ahozabalik uzteko modukoak diren arren, beretzat hain erabakigarria izan den lanbidea nola deskribatzen duen da azpimarragarriena. Mirentxu Purroyren iritzian, "kazetari ikertzaile baten funtzioa, munduan zehar egiten diren lan guztien artean perla bitxienak bilatu eta audientziari edo irakurleei eskaintzea da".
Iruindar honek aldi berean egin zituen kazetaritzako eta filosofiako ikasketak, eta psikologian lizentziatu ondoren, New Yorkera jo zuen zinemagintza ikastera. Mundu erdian zehar ibilia da, eta komunikabide ugaritan egin du lan. "Punto y hora" saioa sortu eta "Egin" egunkaria zuzendu izateaz gain, "El silencio de los inocentes" eta "Detrás del tiempo" luzemetraiak filmatu ditu. Duela urte bete eta erdi inguru, eta "jendeak kalitatea preziatzen duela" konbentzituta, Euskal Herriko jendeari munduaren egoeraren berri emango zion dokumental saio baten proiektua aurkeztu zion ETBri, eta baiezko erantzuna jaso zuen. Hala, 1999ko azaroaz geroztik, igande eguerdiro ikus dezakegu "Mundo.hoy" ETB2 katean, kazetari honek ia bere osotasunean bere kabuz prestatzen duen ikerketa kazetaritza saio aparta.

-Ia beti kazetari lanetan aritu zaren arren, filosofia, psikologia eta zinemagintza ere ikasi dituzu. Zerk bultzatuta?
Nik txikitandik oso garbi neukan kazetaritza ikasi nahi nuela, baina frankismoaren garaian gurasoei kazetaria izan nahi nuela esan nienean, aitak erantzun zidan hori ez zela karrera bat, ez zegoela askatasunik, eta beste zerbait ikasteko. Beraz, obedientziagatik filosofia ikasi nuen, eta zaletasunagatik kazetaritza, biak batera. Gero, lanera Salamancara joan nintzenean, psikologia ikastea erabaki nuen, gehien interesatzen zaidana gizakia delako: zergatik funtzionatzen duten gauzek, zerk bultzatzen dituen herrialdeak, zergatik okertzen diren egoerak, nork erabakitzen duen orain ahozko gerra dialektiko eta ofentsibo bat izan behar dugula... Gizakien jarreraren zergatiak aurkitu nahi nuen, eta psikologian aurkitu nituen erantzunak. Bi espezialitate egin nituen, klinikoa eta pedagogikoa. Baina, egin dudan guztia, kazetaritzaren inguruan egin dut. Jaio naizen lekuarekiko konpromiso bat daukadala sentitzen dut; gertatzen diren gauza guztiak interesatzen zaizkit. Ez naiz ezerengandik urrun sentitzen; beti gertu egon nahiko nuke. Gauza guztiak interpretatzeko, aztertzeko, eta objektiboko zer, nola, noiz eta zergatik gertatzen den jakiteko gaitasuna eduki nahiko nuke. "Lead" informatiboa zer den jakin nahiko nuke. Hortik abiatuta egiten ditut nire kalkulu eta azterketak, informazioa, politika, iritzi publikoa edo gizartea norantz doazen ikusteko.

-"Punto y hora" argitalpenaren sortzailea eta "Egin" egunkariaren zuzendari ohia zaitugu. Zein esanahi izan dute bi ekimen hauek zure bizitzan?
Nire inguruan gertatzen denarekiko konpromisoagatik eta gauzak objektibotasunez kontatu nahi izateagatik sartu nintzen bi proiektu horietan. Biak oso garrantzitsuak izan dira nire bizitzan. "Punto y hora" lagun talde batek sortu genuen. Nik uste dut batez ere erredaktoreen sozietate bat zela. "Le Monde" egunkari frantsesaren moduko egunkari bat egin nahi genuen, kazetarien esku egongo zena, enpresen interesen menpe egon gabe. Ikaragarrizko arrakasta lortu genuen. Gero, askatasun informatiboaren muga oraindik gorago jarri zuten argitalpen berriak sortu zirenean, utzi egin genuen. "Egin"-era ere antzeko moduan iritsi nintzen, baina nire bizitza "askatasun falta" edo "jazarpena" deitzen dutenagatik hondatu zutenean, hori utzi, kanpora joan eta zinemagintza ikastea erabaki nuen. Beti gustatu zitzaidan zinema, baina ezinezko amets bat bezala ikusten nuen. Hala ere, bat-batean, posible zela ikusi nuen, egin nezakeela. Zinema kazetaritza bezalakoa da; kontua da irudiez baliatzen zarela gauzak kontatzeko. Eta askatasun handiagoa daukazu, fikzioa ere egin daitekeelako.

-Gaur egun dokumentalak egiten dituzu "Mundo.hoy" saioan. Zeintzuk ziren bete nahi zituen helburuak?
Zinemaren munduan sartu nintzenean konturatu nintzen jendeari munduari buruzko ikuspegi unibertsalagoa eman behar zaiola. Eta, horretarako, kazetariek beti lanabes berberak erabili behar dituzte: etika, zintzotasuna eta ekintzak distantzia batetik azaltzeko gaitasuna, jendeari askatasuna eman eta norberak bere iritzia sortzeko aukera izan dezan. Hain zuzen ere hori da "Mundo.hoy" saioarekin egin nahi dudana: jendeari munduan zehar gertatzen ari dena erakustea, gakoen edo aurrekarien bidez lortu ditudan emaitzak azaltzea. Albiste guztien atzean iragan bat dago, eta hori kontatu egin behar da, orainaldia ulertzen laguntzen duelako. Adibidez, Birmanian esklabotza ofiziala dagoela esango banu, ez nintzateke egia osoa esaten arituko. Benetan gertatzen ari dena azaltzeko, lehenik eta behin kontatu beharko nuke Birmanian hauteskunde demokratiko batzuk izan zirela, emakume batek irabazi zituela, Estatu kolpe militar bat izan zela, eta orain etxean atxilotua dagoela. Ezin dut besterik gabe Birmanian esklabotza ofiziala dela esan, baizik eta aztertu egin behar dut ea nola den posible Asiako herrialde horretan esklabotza ofiziala izatea. Gauza guztiek daukate aurrekari bat, eta kazetariak iturri horietara jotzeko obligazioa dauka. Testuinguru orokorra aztertu eta jendeari errealitate horren berri eman behar dio.

-Zein da "Mundo.hoy" saioaren lan metodologia?
Lehenik eta behin, urtean zehar izango diren gertakarien egutegi bat egiten dut, gaurkotasuna izango duten gaiak zeintzuk izan daitezkeen aurreikusteko. Gero, dokumentazioa handik eta hemendik lortu, eta dossier bat egiten dut. Ondoren Interneten sartzen naiz, lantzen ari naizen gaiaren inguruan dauden ekoiztetxe independienteekin, mundu osokoekin, harremanetan jartzeko. Interesatzen zaidan zerbait aurkitzen dudanean, bideo bat eskatzen diet, ikusi egiten dut, eta iturrien egiazkotasuna frogatzen dut. Lan pila bat bota behar izan ditut atzera alderdikoiak izateagatik, egia ez esateagatik, edo dokumentatu gabe egoteagatik. Ehunka bideo ikusi behar izaten ditut, eta dokumentazio pila bat irakurri. Hala ere, ahal dugunean ekoizpen propioak egiten saiatzen gara. Aurten, adibidez, hiru dokumental ekoiztu ditugu.

-Saioak urte bete eta erdi inguru bete ditu. Zein ondorio atera dituzu?
Gauza batek, nik beti errepikatzen dudan gauza batek, poz handia ematen dit: jendeak asko estimatzen duela kalitatea, ondo egindako lana. Jendea guk uste baino askoz ere bizkor eta jantziagoa da. Inori ez zaio gustatzen angulak pixontzi batean jatea. Mahai batean plater garbiak eta mahai-zapi polit bat ipintzen diren bezalaxe, nik uste dut kazetari ikertzaile batek munduan zehar dauden perlarik onenak bilatu behar dituela audientziari eskaintzeko. Egia esan, paregabeak dira "Mundo.hoy" saioaren emaitzak. Ustekabekoak izan direla esango nuke, batez ere telebista katearentzat, asko kostatu zitzaiolako saioari baiezkoa ematea. Nik banekien jendeak kalitatea preziatzen zuela, eta gauzak zenbat eta gehiago eta hobeto landuta egon, hobe zela. Erabat errespetatzen ditut pertsonak, beren ezagutzak eta beren jakin-mina. Eskerrik beroenak eman nahiko nizkieke "Mundo.hoy" ikusten duten guztiei, lehenengo pertsonatik hasi eta azkeneraino. Ez dakit nortzuk diren, ez ditut ezagutzen, baina ziur inteligenteak direla.

-"Mundo.hoy", ETBko dokumental saio gutxietako bat dugu. Asko kostatu al zitzaizun telebista kateak proiektuari baiezkoa ematea?
Kostatu zitzaidana, programazioari buruz hartzen diren erabakien mailan sartzea izan zen. Hasieran esan zidaten inork ez zuela saioa ikusiko. Dokumentalak hemen bertan ekoizteko erreportari talde bat sortzea ere proposatu nuen, zeren nire ustez hemen BBCn bezain jende ona eta ikasia daukagu. Ekoiztu ditugun hiru dokumentalen kalitatea ikusi besterik ez dago. Hasieran pentsatu nuen ezezkoa emango zidatela, horrek inbertsio berriak eskatzen zituelako, baina saiatzeko aukera eman zidaten, eta emaitza aparta izan da.

-Nolakoa da saioko lantaldea?
Ez dago lantalderik. Ia lan guztia neronek egiten dut. Beno, gaiak aukeratu ondoren Gurutze Lizarraldek laguntzen dit ekoiztetxeekin kontratuak egiten, eta platoko errealizatzaile bat ere egoten da. Baina kazetaritza lanak nik bakarrik egiten ditut. Badago denboraren kodeak ateratzeaz arduratzen den neska bat ere.

-Gerora begira, ezer erantsi nahiko al zenieke zure dokumentalei?
Nik uste dut oso ederra izango litzatekeela, eta eskertzekoa, saioa lortzen ari den prestigioarekin kontsolidatzea. Horrek erakusten du jende asko dagoela kalitatezko kazetaritza ikertzaile batean interesatuta. Nire ustez gai asko daude, sakonki aztertu diren arren, hurbilagotik aztertu eta eztabaidatu egin behar direnak. Baina horretarako saioak aldatu egin beharko luke bere formatua, taldea handitu egin beharko litzateke, eta abar.

-Denbora luzea igaro da kazetaritza ikasketak amaitu zenituenetik, eta urte asko daramatzazu bokaziozkoa duzun lanbide honetan. Zein desberdintasun sumatzen dituzu duela hogeita hamar urteko kazetarien eta gaurkoen artean? Nola bizitu dituzu kazetaritzan izan diren aldaketak?
Nire iritzian, bokazioko kazetaritza oso gauza noble eta miresgarria da. Kazetaritza oso lanbide duina iruditzen zait, baina, tamalez, galduta dauka ospea. Orain arte, inoiz ez da hain kontzentratua egon. Lehen espainiar Estatuan laurogei egunkari eta laurogei jabe baldin bazeuden, gaur egun laurogei egunkari eta bost jabe besterik ez daude. Normalean kazetari batek badaki komunikabide batean sartzen denean kolore zehatz bat hartu beharko duela, ordaintzen dionarekin liskarrik ez izateko. Gainera, bakoitzak badaki norentzat ari den lanean, eta orduan zentsuratu egiten du beren burua. Lehen zentsurak politikoak izaten ziren bezala, orain enpresarialak dira. Kazetaria enpresarien diktaduraren esklaboa izaten hasi da. Ahal duenak, bere ideiekin bat datorren enpresa bat aukeratzen du, kontzientziaren aldetik arazorik ez izateko, eta errealitatea eta bere ideologia ahalik eta hobekien uztartzeko. Hemengo kazetaritza militantea da, horregatik dauka hain ospe txarra. Herrialde anglosaxoietan ez da horrelakorik gertatzen. Hemen egiten dena propaganda da, ez kazetaritza. Propagandaren bidez ideologia edo iritzi bat zabaltzen da, baina kazetariak informazioa eta ezagutzak zabaldu beharko lituzke. Eta hori guztia, nire ustez, degradazio moral bat da, zeren kazetariak beti informazioaren alde egin behar du lan: kazetariak ez dauka informatzeko eskubidea; irakurlea da informazioa jasotzeko eskubidea daukana. Delitu guztien artean txarrena informazio bat ezkutatzea da, manipulatzea baino askoz ere larriagoa delako.

-Zein da zure iritzia kazetaritzako intrusismoari dagokionez? Beharrezkoa iruditzen al zaizu kazetari lanetan aritu ahal izateko kazetaritza ikasketak egitea?
Nik kazetaritzako ikasketak egin nituen eta, beste edozein ikasketak bezala, mugitzen ikasteko eta gerora oso lagungarriak izan zaizkidan ezagutzak lortzeko balio izan dit. Baina ezagutza horiek praktikara eraman behar dira, zeren eta, teorian, kazetaritza praktika daitekeenean bakarrik da kazetaritza. Lanpostu bat lortzeko eskatzen den lehendabiziko gauza kazetari titulua izatea denez, beharrezkoa da kazetaritza ikasketak egitea. Kontua da beti izaten dela beste ikasketa batzuk edukita kazetari lanak egiten aritzen den norbait. Ez dut esan nahi kazetaritza ikasketak egin dituzten guztiak kazetari onak direnik, baina hala ere funtsezkoa iruditzen zait ikasketak egitea. Inon kazetari bat beharko balute, lanpostu horrek titulatu batentzat izan beharko luke. Gainera, gaur egun kazetariak, eta gazteak, lanaren aldetik zein egoera eskasean dauden ikusita, nik uste dut eskubidea izan beharko luketela beste espezialitatekoen aurrean lehentasuna izateko. Baina, jakina, enpresak dira nor kontratatuko duten erabakitzen dutenak.

-Teknologia berriak kazetaritzan jarduteko modua aldatzen ari dira. Nolakoa izango da lanbide honen etorkizuna epe laburrera?
Nik uste dut teknologia berriek albistearen iturrietara azkarrago jotzeko aukera ematen dutela. Ni neu naiz teknologia berriek lana errazteko ematen dituzten aukera guztiak aprobetxatzen dituen lehenengoa. Kontua da kazetaria, birtualki, askoz ere azkarrago iris daitekeela albistea dagoen lekura, gertatzen ari den guztiaren berri emateko. Ezin du datuak bat-batean ematen dizkion tresna bat bazterrean utzi. Baina konturatu naiz Internet bidez lor daitezkeen datu asko eta asko frogatu gabe daudela. Eta nik ezin ditudanez iturriak frogatu, iturri horien jatorrira jo behar dut informazio hori egiazkoa den edo ez jakiteko. Askok Sarean aurkitzen duten informazioa egia hutsa dela pentsatzen dute. Egia da teknologia berriek erraztasunak ematen dituztela, informazioa askoz ere azkarrago lor dezakezulako, baina arriskuak ere handitu egiten dira, ezin duzulako informazio hori egiaztatu. Kontua da kazetaritzan ziztu bizian egin behar izaten dela lana, eta ontzat ematen dela ateratzen den guztia. Horrela uzten diogu kazetari egiatiak izateari.

-Zer iruditzen zaizu Interneti esker etxetik atera gabe lan egin ahal izatea?
Nire ustez, denborarekin, lehentasun nagusiak gizakiak elkarrengana gehiago hurbiltzeak izan beharko du. Oso eskasa iruditzen zait kazetari batek etxeko bakartasunean bere ordenagailuarekin, faxarekin eta mobilarekin egon behar izatea. Etorkizun hori ez zait gustatzen. Argi dago kazetariak eguneratuta egon behar duela teknologia berrien ikuspegitik, azken batean bere lan tresnak direlako, eta etengabe berziklatzen ibili behar duela, baina ez du ahaztu behar zeintzuk diren bere oinarrizko tresnak. Zirkulatzen duten albisteen %60 egiaztatu gabe dagoela esatera ausartuko nintzateke, zabor hutsa besterik ez direla. Baina hori kazetariak berak deskubritu behar du, eta horretarako denbora behar da. Beraz, ez baldin badugu lanbide hau gehiago gizatiartzen, galdu egingo dira balio sozial eta informatiboak, eta izango dugun informazioa plastikozkoa izango da.

-Pozik al dago Mirentxu Purroy egiten duen lanarekin?
Bai, egia esan oso pozik nago. Asko gustatzen zait egiten dudan lana, zoragarria iruditzen zait. Izugarri atsegina da, eta etengabe gauza berriak ikasten ari naiz. Oso aberasgarria da. Gertakari guztien inguruko ikuspegi zabal bat ematen dit. Eta esan beharra daukat harridura handia sortu didala gure mundu honek. Hainbeste informazio jaso ondoren, onerako edo txarrerako harrigarriena iruditu zaidana da herrialde askotan erlijioa dela faktorerik erabakigarriena.

---

Euskonews & Media 126.zbk (2001 / 6 / 8-15)