Folklorea eta Curriculuma
Gabezia baten aurrekariak
Euskal
Herriko kultura tradizionala edo herritarra irakaskuntzarekin
erlazionatuko
duen edozei ekintzaren bilaketa gabezia baten oinarritik hasten
da, batez ere hezkuntza maila baxuenei dagokionez. Egun, eta irakaskuntza
zentro bat edo bestek aurrera eraman dituen esperientzia partzial
eta murriztuak salbu, zentzu zorrotzean folklorea ez da material
curricularra izan.
Aurrekoaren ondorioa
da, benetan folklorea nola eta zein unetan irakasteari buruzko
aurre-esperientzia funtsezko eta orokor bat ez egotea. Honekin
batera, oraindik aztergai geratzen den eztabaida hauxe da: neska-mutilen
gaitasun desberdinen ikasketa eta garapenerako, folklorearen zehar-lerroen
erabileraren sustraiak finkatuko dituen oinarri teoriko curricularra.
Honexegatik, eskuragarri dauden material urriek hain zabala den
gai honen arlo edo alderdi oso zehatzak hartzen dituzte. Gehienetan,
erabilera orokorrekoak ezin dira izan; gainera, ez dira eskolan
erabiltzeko sortutakoak izaten, nahiz eta hezitzaileen borondate
onak askotan erabiltzea, eta beraien ikasleen eskuragarri izan
daitezen saiatzera, bideratzen dituen.
Gaur egun, Haur
Hezkuntzak, proiektu curricularraren ikuspegitik, folklorearen
mundura jotzeko joera du, bereziki mitologia izaera duten arloetara,
eta dantzarekin elkartuta dagoen ekintza fisiko eta psikiko mota
garrantzitsu batera, garapen erritmikoa eta hasi berria den melodikoa,
eta abar. Etapa honetako hezitzaileek adinerako pentsatuak dauden
zenbait materialetara jotzen dute normalki, hala nola ipuinetara,
psikomotrizitate ekintzetara, musika eta besteetara, hauekin haurra
bere koordinazio gaitasunak eta erritmikoak garatzen jozten delako,
izpiritual corpusaren zati bat ezagutuz eta bertan barneratua
sentituz.
Haurren etapako helburu berezien
lorpena erraztuko lukeena, zehatzak diren materialen eta sortuko
diren beste batzuen erabilera egokia litzateke duen. Lehen Hezkuntzan,
folklorearekiko erdietsi eta
garatuko liratekeen gaitasun eta jarreren oinarria egokia litzateke.
Honela oinarri sendo bat finkatuta, ezagutza eta trebezien hobekuntza
Bigarren Hezkuntzan letozke.
Folklorea eta
garapen curricularra
Haur Hezkuntzatik
Lehen Hezkuntzara iristean ezarritako proiektu curricularrak,
ikaslea euskal kultura izpiritualetik geroz eta gehiago banatzeko
joera du. Norabide aldaketa hau, Lehen Hezkuntzaren aurreneko
urtetan ia nabaria ez dena, ikaslea bere hezkuntza proiektuan
aurrera doan heinean geroz eta nabariagoa egiten da, eta Bigarren
Hezkuntzako urteetan oso urriak dira, oro har, kultura tradizional/herritarraren
erreferentziak bere xehetasun guztietan. Bertsolaritza, adibidez,
salbuespen bat izan ohi da.
Hau zenbait arrazioiengatik
gertatzen da: folklore arloan berariazko programazioen gabezia;
neska-mutilek bereganatu behar dituzten eduki kontzeptualen ugaritasuna;
ikaslea izaera unibertsalagoa duen kultura batera irekitzea, Euskal
Herriko biztanle gisa gertuago duen errealitate baten garapenaren
heburua galtzaile ateratzen delarik; egokiagoa den materialaren
gabezia hezitzaileak kultura era sinple eta errazago batean gelara
hurbil dezan, eta abar.

Helburu orokorra
Oinarrizko Curricular
Diseinuak Lehen Hezkuntzarako ezartzen dituen Helburu Orokorretara
hurbilduz gero, etapa zehatz honetako ikasleak bizi diren giza
taldearen kultura tradizionalaren esparrua ezagutzeari buruzko
nolabaiteko beharra adierazten duten zenbait helburu aurkitu genitzake.
Beraz, honela folklorea curriculumean barneratua geratzen da.
10. Helburuan
bereziki indar gehien ematen zaio modu orokor batean behar honi:
"Euskal Herriaren eta bizi den komunitatearen berarizko ezaugarri
sozio-kultural batzuk ezagutu, bizi izan eta baloratzea, bere
ingurunea eta euskal kulturara moldatuz, moldatzeko prozesu hori
konformista ez baizik eta aktiboa izango delarik. Eta, era beran,
hurbileko giza-talde eta kulturen ezaugarri eta funtzionamenduak
ezagutu, beroietan interesatu eta baloratzea". Helburu hau
bideratzeko garaian aurkitzen diren klabeak testuingurutzatutako
zenbait habileziatan oinarritzen dela demagun, ezagutzakoak eta
jarrerakoak batera: "identifikazioa", "ezagutza"eta
"balorazioa", Giza-talde zehatz baten partaide delarik,
bere aldagai kultural guztiekin, eta izpiritu kritiko batez. Hemen
zeregin profesionalaren arauak zehazten dira. Etapako helburu
orokor bat da, zeinean ez diren alor konkretuak zehaztu behar,
eta are gutxiago eduki blokeak. Proposatutako helburuen lorpenaren
garaian, Ikaskuntza Erreformaren klabe metodologikoa globalizazioa
dela ez dezagun ahantz, hala nola orokorrak nola gelakoak.
Haurraren eguneroko
errealitatera gehiago hurbilduz, Garapen Curricularraren Dekretuan,
Ingurune fisiko-naturala eta sozio-kulturalaren ezagutza izeneko
ikasketa eremu bat aurkitzen dugu. Bertan berriro zehazten dira
Helburu Orokorrak, baina kasu honetan alor konkretu honetarako,
eta folklorearen sarrera curricularra identifikatzen da berriro
ere, 3. helburuan bereziki: " Ingurune fisiko eta sozialaren
ezaugarri nagusienen eta ingurune horretan ematen diren giza jarduera
usuenen (lana, kultura, aisia, etab.) arteko erlazioak ezartzea,
gizarte mailako diferentziak ezagutu eta kritikoki baloratuz eta
horien ondoriozko bereizketak gaitsetsiz."
Alor berdinaren
barnean jarraituz, aurrean aipatutako Dekretuan aurkezten diren
eduki blokeetako, 4. blokean aurki genezake, Giza Ingurunea izenburupean,
eduki kontzeptual, prozedurako eta jarrerakoen multzoa, folklorearen
ikuspuntutik adierazitako heburuaren aipamena egiten duena. Eduki
kontzeptualen barruan, 4. taldean "Giza ekintzak" izenekoarekin
topatzen gara, eta bertan 2. atalean, "Ekintza kultural eta
artistikoak" . Oraindik argiago agertzen da 7. blokean, non
kultura tradizionala aipatzen da, argi eta garbi, eta noski folklorea
eduki kontzeptualen 4. taldean, "Euskal Herriko ohiturak,
usadioak eta adierazpen kulturalak, aintzina eta gaur."
Hezkuntza
Artistikoa bezala ezagutzen dugun eremuan, bertako helburu guztiak,
neurri handiagoan edo txikiagoan, folklorearen adierazpena agertzen
dutela beha genezake, batez ere alderdi musikal eta koreografikoetan,
non 11. helburua aurreko hamarren elkarketa orokorra den.
Orain aztertutako
eremuaren eduki bloketan zentratuz, 3. blokeko C atalean, "Musika"
izenburupean, folkloreak agertutako alderdi gehienak biltzen dira
(ez denak, zehatzak diren batzuk aurreko eremuan agertu baitira,
"Ingurunearen Ezaguera" izenekoan, eta beste batzuk
baita ere, hizkuntzaren trataera ikuspuntutik lantzen dira):
1.Adierazpen musikalaren oinarri
eta baliabideak:
- Gorputza. Dantza.
- Musika tresna. Pieza instrumentala.
- Abestia: alderdi musikal eta
adierazkorrak.
2.Euskal Herriko itxura eta musika
tresna herritarrak.
Aurreko guztiarekin,
irakaskuntza zentroak bere Irakaskuntz Proiektu Curricularra gauzatu
behar du, zentro horrek ikasketa prozedura osoan parte hartzen
duen eskola-elkarteak hartu nahi dituen identitate ikurrak eta
baloreak zehaztu ondoren. Hemendik aurrera, lan taldeak eta mintegiak
Gelako Programazioak gauzatuko dituzte; zehaztapeneko hirugarren
mailan unitate didaktikoak eratuko dituzte, beraien ikasleek,
aurrez garatutako helburuak (goialdean aipatutakoak eta beste
batzuk) lor ditzaten. Folklorearen inguruko unitate hauek osatzeko
klabea, zikloko eta gela barneko ikasketa prozesuaren oinarrizko
eta benetako zelula, ZEHAR LERROA da.
Gaur egun inork
ez du ulertzen irakaskuntza bakoitza bere aldetik doan multzo
disjuntuetako edukien partzelazio gisa. Alderantziz, ikasketa
prozesuak arlo desberdinetako helburu banatuen lorpenaren globalizazioa
hartzen du bere gain. Zehar lerroa, hitz gutxitan esateko, etapa
barruko, gela eta zikloko programazioen ikuspuntutik unitate didaktikoaren
beraren eremu desberdin hauen elkarketan sustraitzen da.
Metodologikoki
hitz egiteko, "horizontaltasun" (zehar lerroak) harremanak
aprobetxatzea litzateke, ikasketa eremuen gainean oinarritutakoan
(zutabe bertikalen moduan), non hauetatik globaltasuna era natural,
testuingurutzatu eta esanguratsu batean agertuko litzatekeen.
Folklore gaiaren
unitate didaktikoak eratzeko ideiak
Argi
geratu behar duen ideia bat, ondorengoa da: zentroaren ezaugarrien
arabera zentroaren barruan
eta ziklo zehatz batetako taldeko partaide diren profesionalek
eratuko dituzte unitate didaktikoak.
L.H. eta D.B.H.ko
mailetan eta eskola hezkuntza ingurunean curriculumaren barnean
folklorearen trataerarekin lortzear dagoen helburua ez da inola
era "dantzariak" lortzearena, ezta ere musiko tradizionalak
lortzearena, baizik eta errealitatearen ikuspegi orokor bat ematearena
arlo desberdinen globalizazioaren ikuspuntutik, haurrari ezagutza
batzu eskaintzea, gizartearen barneko gizabanako gisa garatzen
eta bideratzen lagunduko duen jokabide prozedura eta jarrerak
eskaintzea, ezagutzera iritsi behar duen ezaugarri kultural bereziak
dituen giza-talde baten partaide dela konturatu eta ohartuz.
Emaitza gisa
lortuko den unitate didaktikoak, bete behar du, lehe fase batean
behintzat helburu hau. Irakasleak ez du haurra garapen koreografiko
handiz hornitu behar. Euskal Herriko kultura herrikoiaren alderdi
zehatz batzuen erakustea besterik ez du bilatzen, beraien partaide
eginik, ikasleak bere giza eremu eta eremu kulturalaren parte
bezala onar ditzan, ahalik eta modu erakargarrienean.
Honekin batera,
unitatearen eratzeak arlo curricular desberdinen globalizazioa
bilatu behar du, eta honetarako folklorea ongi hornitutako gaia
da. L.H. eta D.B.H.ren ikuspuntutik folklorearen garapenean partaide
dira gutxienez, hizkuntz alderdiak, alderdi sozialak eta artistikoak. Argazkiak: Danona Lekeitioko
Eskola Publikoa/Zubilleta Ikastetxea |