|
Gaur egungo gizarteak dituen kezken artean
ingurugiroaren kontserbazioak garrantzi berezia du. Kontsumitzaileak
produktu bat erosteko jarraitzen dituen erizpideen artean salneurria,
erabilgarritasuna eta marka aurkitzen dira, azken urteetan produktua
"ekologikoa" izateak ere pisu handia hartu duelarik.
Horrela, produktu bat zabor bihurtzen denean ingurugiroarekiko
duen eragina funtsezkoa da honen irudi "ekologikorako".
Dena den, zaborren eragina bakarrik aztertzeak ikuspegi mugatua
ematen du. Emaitza adierazgarria izan dadin lehengai iturriak
(harrobi, baso, petrolio iturri, etab.), produktua fabrikatzeko
erabilitako baliabideak (energia, materia kopurua, etab.), produktuaren
erabilpen efikazia (bizi iraupena, pisua, etab.), eta azkenik,
produktuaren erabilpen-bizia bukatu denean ematen zaion tratamendua
(berrerabilpena, birziklapena, etab.) ikertu behar dira.
 Plastikoek
ingurugiroarekiko duten eragin kaltegarria beste material tradizionalena
baino txikiagoa da; plastikoen fabrikaziorako beste materialen
fabrikaziorako baino baliabide gutxiago erabiltzen dira, arintasuna
eta ingurugiroarekiko erresistentzia abantaila handiak dira produktu
batzuen efikaziarako (garraiabide, enbalaketa, etab.), eta plastikoak
birzikla daitezke. Plastikoak aplikazio askotan topa daitezke,
honen lekuko Espainiako hiritar bakoitzak 1998 urtean batez-beste
kontsumitu zituen 92,4 kg.
Produktu bat zabor bihurtzen
denean bi aukera nagusi daude; a) zabortegira bota, edo b) berreskuratzea.
Plastikoak ez dira zabor biologikoa bezala ingurugiroaren eraginez
degradatzen (plastiko biodegradagarrien salbuespena alde batera
utziz), lehenengo aukera ekologikoki ez da oso egokia, ez eta
produktuaren irudirako ere. Berreskuratzea, aldiz, bai. Berreskuratzea
kontzeptu zabala da, eta honen azpian beste bi kontzeptu batzen
dira; a) berrerabilpena, b) birziklapena. Inolako dudarik gabe,
ekologikoki zein ekonomikoki, interesgarriena berrerabilpena
da, baliabide minimoak eta produkturen balio-galtze txikiena
suposatzen baitu. Baina kasu guztietan, lege araudi, osasun kontu
edo produktuaren degradazioa dela eta, berrerabilpena ez da posible.
Beraz, kasu hauetan gelditzen den aukera birziklapena da. Hala
ere, azken helburua ez da sekula birziklapena bera izango, honen
bidez lortzen diren beste helburu batzuk baizik. Helburua zabor
kopurua eta lehengai  kontsumoa
txikitzea baldin bada, birziklapena beti izango da errentagarria.
Azken helburua energi kontsumoa murriztea baldin bada, aldiz,
birziklatzeko behar den energia lehengaia sortzeko behar dena
baino txikiagoa izan beharko da.
Birziklapena lau mailatan sailka
daiteke: |
I |
Produktu baten fabrikazio prozesuan
sortzen diren plastiko hondakinak birrindu, erabili-gabeko plastikoarekin
nahastu eta lehengai bezala erabiltzeari lehen mailako birziklapena
deritzo (birziklapen mekanikoa). Prozesu merke eta errentagarria
da, zaborra homogenoa eta gutxi kutsatua baitago. |
|
II |
Bigarren mailako birziklapenean,
aldiz, plastiko-zaborra erabilitako pieza batetik dator. Kasu
hauetan materiala kutsatuagoa eta heterogenoagoa da. Plastiko-zabor
heterogeno honen birziklapena konplexuagoa eta garestiagoa suertatzen
da, gehienetan diru-laguntza publikoei esker soilik egin daitekeelarik.
Zabor heterogeneoko plastiko desberdinak banatu, birrindu, garbitu
eta lehengai bihurtu behar dira (birziklapen mekanikoa). Azken
urteetan banatze teknologian aurrera pauso handiak eman dira,
baina hala ere zenbait kasutan ez da nahikoa. Azkenik, plastikoaren
degradazioa dela eta, gehigarri berezi eta garestiak erabili
behar dira birziklatutako materialaren kalitatea onargarria izan
dadin. |
|
III |
Hirugarren mailako birziklapena,
edo birziklapen kimikoa (pirolisia, glikolisia, alkoholisia eta
hidrolisia). Kasu honetan kate molekularrak erdi-bideko edo hasierako
monomeroetara txikitzen dira, eta polimerizaziorako lehengai
gisa erabil daitezke. Association of Plastics Manufacturer of
Europe-ek (APME) eginiko ikerketa baten arabera 1995. urtean
99.000 tona plastiko-zabor teknologi hau erabiliz birziklatu
zen, eta zifra hau hazten joango da datorren urteetan mekanikoki
birziklatzea posible ez denean kimikoki birziklatzea aukera aproposa
baita. Dena den, gaur egun birziklapen kimikoa garestiegia da. |
|
IV |
Laugarren mailako birziklapena,
edo energia berreskuratzea. Plastiko-zaborra erregai gisa erabiltzen
da. Plastikoak petroliotik lortutako materialak direnez, ia azken
honek duen balio energetikoa dute. PP-ak, adibidez, 46 MJ/kg
ditu, egurrak berriz 16 MJ/kg. Zabor organikoak duen energi kantitatea
plastikoek dutenaren %10 besterik ez da. 0,3 litrotako plastikozko
yogur-pote batetik ateratako energiarekin 40W-tako bonbila bat
ordu betez argitzeko aukera beste adibide adierazgarri bat da.
Azkenik, AMPE-k Suitzako zementu labeetan eginiko ikerlan batek
dioenez, erregai bezala erabilitako plastiko-zabor tona bakoitzeko
1,4 tona ikatz aurrezten dira. Honek Europa mailan urteko 3,8
miloi tona ikatz gutxiago suposatuko luke, emisioak era berean
gutxituz. Beraz, plastikoen energia berreskuratzeak zabortegietara
iristen den material kopurua gutxitu eta erregai klasikoen kontserbazioa
ahalmentzen du. |
Europan 1995. urtean 16 miloi tona
zabor erabilgarrietatik %7,6-a mekanikoki eta %0,6-a kimikoki
birziklatu ziren, %17-a energia  bihurtzeko
erabili zen, beste guztia zabortegietara bota zelarik.
Mondragon Unibertsitateko Goi
Eskola Polteknikoko Mekanika Sailean disoluzio/prezipitazio birziklatze
metodoaren baliogarritasuna aztertzen ari gara. Teknika honek
badu zenbait abantaila:
|
1-
Birziklatzerakoan polimeroak
ez du tenperatura altua, ez eta esfortzu mekaniko handirik ere
jasaten. Ondorioz, degradazioa gutxitu egiten da eta birziklatutako
polimeroaren balioa neurri txikiago baten galtzen da. |
|
2- Natura berdineko plastiko erabili-gabea eta birziklatua
estrusioz nahasteko dagoen zailtasuna disoluzioz gainditu daitekeela
suposatzen da. Disoluzioz lorturiko nahasteen propietate mekanikoak
hobeagoak direla frogatu nahi da. |
|
3- Plastikoen disolbagarritasuna desberdinetaz baliatuz,
banaketa hautakorra egin daiteke. Hau oso interesgarria izan
daiteke kapa-anitzeko enbalaketen birziklapenerako. Disoluzioak
aldi berean plastikoa garbitu dezake, prozesua erraztuz eta kostuak
gutxituz. |
|
4- Konpositeen kasuan karga-indargarriak matrizetik
banandu daitezke, bata zein bestea berriz ere erabiltzeko aukera
dagoelarik. |
|
5- Ikus daitekeenez, plastiko zaborrak balio handia
du, produktu berriak fabrikatzeko lehengai gisa zein energi erregai
gisa erabili daiteke. Plastikoek duten kutsatzaile irudia alde
batera utzi, eta plastiko-zaborren gestio egokia eginez gero
ingurugiroarekiko eragina neurri handi baten murriztu daiteke. |
Bibliografia
- Brandrup, Bittner, Menges, Michaeli, (1996) Recycling
and recovery of plastics, Carl Hanser Verlag, Munich
- Lund, H. F., (1996) Manual McGraw-Hill de Reciclaje,
McGraw-Hill, Madrid
Jon
Aurrekoetxea, Mª Asun Sarrionandia, Mondragon Unibertsitateko
Goi Eskola Politeknikoko Mekanika Saila |
