|
Aurtengo irailean 100 urte beteko dira,
Antoine d' Abbadieren alargunaren ekimenez Aramaion Lore-Jokoak
egin zirela. Hain zuzen ere, bere senarrak hasitako Lore-Jokoei
jarraipena eman nahiez, 1899ko irailaren 9 eta 10ean Lore-Jokoen
gune izan zen Aramaio.
 Mendeaurrena gogoratzeko, Aramaioko Udalak
hainbat ekitaldi antolatu ditu, eta besteak beste, aurretik ezagutzen
zen "Las Fiestas Euskaras en el Archivo del Valle de
Aramaiona" izeneko ikerketa borobildu eta osatzen duen
lana aurkeztuko da.1899ko Lore-Jokoei dagokienez, antolatutako
ekintzak zeintzuk izan ziren, zenbat parte hartzaile izan ziren
eta zenbaterainoko arrakasta izan zuten genekien, "Euskalzale"
aldizkarian Resurreción María de Azkue antolatzaileak
argitaratutako artikuluei esker.
Aurrez egindako ikerketa batean,
ekintza horri buruz Aramaioko udaletxeko artxiboan ageri ziren
hainbat datu eman ziren ezagutzera. Hala ere, dokumentu horiek,
gehienetan "udal akordioak" zirenak, ekintzari buruzko
ikuspegi partziala eskaintzen ziguten, eta batzuetan informazioa
okerra edo osatu gabea ere bai. Erabilitako finantziabideaz ari
gara, izan ere udalak hartutako erabaki batean oinarrituz genion,
festetan edandako ardoaren prezioa pezeta bat garestituz gauzatu
zela. Ondoren aurkitutako dokumentu batek erakusten digunez,
berriz, Komisio Probintzialak finantziabide hori ez zuen onartu.
Udaletxeko artxiboan aurkitutako
dokumentuekin ere ezin zitekeen pentsatu, Udalaren eta Azkue
Jaunaren artean arazoak egon zirenik, baina arazo horiek agerian
geratzen dira azken honek udaleko komisioari zuzentzen dion gutunean.
Eskutitz honek aurreko bati erantzuten dio, baina aurrekoa ez
da gordetzen.
"Bilbo, 1899ko Abenduaren
14a
Fco. Leaniz-Barrutia Jauna
Jaun Agurgarria:
Zure gutuna jaso berri dut: nire jarrera izan dena izanik, zuek
dakizuenez, eta bestalde apaiza naizenez, uste nuen bailara horretako
seme bakar bat ere ez zela inoiz ausartuko, eta zu alkatea izanik
are gutxiago, idatzi duzuen bezalako gutuna idazten. Uste duzu
gutxi sufritu dugula guk bidalketaren atzerapenaz?
Herenegun Mokoroa Jaunak nire izenean bidali zizun gutunean esaten
genuen, egun horretan bertan jaso nuela nik d´Abbadie-ren
alargunak bidalitako gutuna, 1220 pta. barne. Eta otzarak egiten
dituenak hamaika egin ditzakeenez, exijitzen dizut (inoiz gehiago
ez jartzeko zalantzan gure zintzotasuna).
1.Kobratzera datorrenak ekar
dezala zure baimena sinatuta eta udaletxeko zigiluarekin.
2. Ikus dezazula d´Abbadie-ren
alargunak bidalitako gutunaren data, ez dezazuen pentsa dirua
denbora tarte batean gure esku egon denik.
3. Ikus dezazula, bestetik,
pezetak bidali dizkidala eta ez liberak.
4.Ekar dezala baimena bezala,
ordainagiria sinatuta eta zigiluarekin.
Aipatu atzerapenagatik eta
zure susmo zital horiengatik nire nahigabea beste behin adieraziz,
agurtzen zaitu.
Resurrección M. de
Azkuek.
Gai honi buruz aurkitutako beste
dokumentu bat Azkuek ordaindutako ordainagiriaren kopia da:
"Araban dagoen Aramaioko
udalbatzak helburu horretarako aukeratuta, Bilboko apaiza den
Resurrección M. de Azkueren eskutik, eta data honetan,
1140 pta. jaso ditudala aitortzen dut. Kopuru hau izan da, iraileko
9an eta 10ean ospatutako Euskal Jaietan gastatutako diru kopurua,
udaletxeko fondoetatik ordaindua izan dena.
Behar den tokian ager dadin, sinatzen dut eta zigiluz markatzen
dut, Bilbon 1899ko Abenduaren 21ean. Fco. Leaniz-Barrutia"
Baina dudarik gabe, antolakuntzan
Udalak izan zuen arazo larriena, Bixente Goikoetxeak prestatutako
meza kantatua bertan behera uztea izan zen, nahiz eta Udalak
berak eskatu zion egitea. Hori dela eta, "Lore-Jokoak"
bertan behera uztekotan egon zen Azkue.
Egia esan, ez dago jakiterik zergatik hartu zen erabaki hori,
udaletxeko agirietan ez dago eta, horren inguruko erabakia jasotzen
duen dokumenturik. Gai honi
buruz dugun erreferentzia bakarra Azkuerena da, eta horrela dio:
"Mezari dagokionez, komisioa
osatzen zutenak, erabaki okerra hartu ez badute, gutxienez hartutako
erabakiak betetzeko ganora gutxi erakutsi dute. Erreguka eskatu
zioten herriko seme argi bati meza bat konposatzea jai horretarako;
eta behin meza eginda, musika gauzetan baino senda-belarretan
jakitunagoa den baten erabakiz, ez Azpeitiarrik ez Gasteiztarrik
ez zen etorri meza hori entzutera . Otxandioko abesbatza batek
kantatu zuen Gorritiren si bemolekoa".
Azkueren azalpen hau ez da nahikoa
iritzi aldaketa azaltzeko, baina arrasto batzuk ematen dizkigu:
Alde batetik, badakigu Bixente Goikoetxea karlista zela eta bere
aitarekin batera, gerran zeuden bi ejerzitoak hornitzeaz arduratu
zela, bai karlistak zein liberalak. Horrek, behin baino gehiagotan
Udalarekin istilu bat baino gehiago izatea ekarri zuen, eta baita
bizilagunen haserrea areagotzea.
Bestalde, badakigu garai horretan Capelastegui mediku jaunak,
herrian eragin handia zuela. Sendagile hau oso ezaguna zen euskaltzaletasunaren
kontrakoa izateagatik, eta seguruenik, honi egiten dio erreferentzia
Azkuek. Aurrez ere Bixente Goikoetxearen aurka azaldu izan zen
mediku honek, Udalarengan eragingo zuen meza kantatzeko erabakia
bertan behera geratu zedin.
Baina arazo hauetaz gain, Lore-Jokoek
arrakasta handia izan zuten, eta espero dugu gauza bera gertatuko
dela mendeurreneko hauetan ere.
Pedro Uribarrena,
Eusko Ikaskuntzako kidea eta ikerketaren egilea |
