Euskal kulturaren berpiztea eta Arantxa Urretabizkaiaren ibilbidea elkarrekin gertatu direla esan genezake, izan ere donostiar emakume hau hasieratik murgildu baitzen 60ko Argia taldean eta Lur argitaletxean. 1977an kazetaritzan eman zituen lehen urratsak. Egin egunkari desagertuan hasi eta, ondoren ETBko aurkezlea izan zen eta, halaber, Deia-n eta El Diario Vasco-n lan egin zuen. Gidoigile gisa, 1983an "Albaniaren Konkista" idatzi zuen, eta handik lau urtera, "Lauaxeta"ren gidoia. Urretabizkaiaren lehen olerki-liburuak, "San Pedro bezperaren ondokoak", Gipuzkoa Saria jaso zuen 1971. urtean. Baina, "Zergatik panpox?" izan du, zalantzarik gabe, lanik arrakastatsuena. Geroztik ipuin-bildumak idatzi ditu, besteak beste, "Aspaldian espero zaitudalako ez nago sekula bakarrik" eta bi eleberri: "Saturno" 1987an eta "Aldatuko da nire bizitza" 1992an. Azken urteetan Literatur Kritikarien Sari Nazionala eta Irungo Hiria sariak jaso ditu, azken hau 1982an "Maitasunaren magalean" poema-liburuagatik. Eta lan hauek guztiak kontuan hartzen baditugu ere, ezinezkoa egingo zaigu Arantxa Urretabizkaia sailkatzea, izan ere emakume honena dedikazio desinteresatua da, leiala eta fidela. Hondarribiko bere etxetik zintzotasunez eta gertutasunez aitortzen digu "nobela on bat egitea" gustatuko litzaiokeela, hori dela bere ametsa.

-Geografia eta Historia ikasketak burutu zenituen Bartzelonan eta Euskal Herrira itzuli bezain laster euskal literaturan lehen urratsak eman zenituen. Noiz jakin zenuen idazle izan nahi zenuela?
Neska koskor bat nintzela idazle izatea zen nire ametsa eta, egia esan, ez dakit zergatik izan nahi nuen idazle. Memoriak maiz tranpak egiten dituen arren, badaukat oroitzapen garbi bat; hamabost urte besterik ez nituela idazlearen grazia lortzeko otoitz egin nuen. Geroztik ez dut inoiz errezatu. Garai haietan idaztearena grazia bat zela uste nuen, dohain bat. Denborarekin ikasi dut ez dela horrela, idazlearena lan eginez ikasten den ofizio bat dela dakit orain. Idazle izan nahi nuen orduan eta nonbait idazlea naiz, baina baita beste gauza asko ere.

-Zerk bultzatu zintuen idaztera? Zergatik idazten duzu?
Idaztearena ez da beharra niretzat, ezagutzen ditut horrela sentitzen duten lankideak baina ez da nire kasua. Hala ere, zerbaitek bultzatzen nau idaztera. Nire ustez mundua ikusteko modu bat da eta zentzu honetan laguntzen nau, zerbait zaila bizi behar dudanean nire buruari esaten diot, "egin ezazu eta gero kontatuko duzu".

-Denbora asko pasa da 79an "Zergatik panpox" idatzi zenuenetik. Gauza asko eta aldaketa anitz gertatu dira geroztik... Zein bilakaera ikusi diozu euskal literaturari emakume idazle postu horretatik?
Idazten hasi nintzenean bakarrik nengoen eta orain, aldiz, euskaraz idazten duten gazte asko daude. Noizbehinka emakume idazleok bilerak antolatzen ditugu eta biltzar horiek gozamena dira niretzat, asko baikara elkartzen garenak. Hasierako urteetan ez nintzen konturatzen bakarrik nengoela, nik nirea egiten nuen eta kito. Hala ere, zorte izugarria izan nuen, orduko lankideek pertsona arrunt bat bezala hartzen nindutelako. Egia esan, horrela izaten jarraituko zuela pentsatzen nuen eta ez da hori gertatu, ni orain emakume beterano bat naiz. Duela egun batzuk, adibidez, lankide batek ingelesezko liburu batean idatzi zuena erakutsi zidan, bertan nire belaunaldiko hainbat idazle aipatzen zituen, nire izena, aldiz, puntu eta bereiz baten ondoren idatzi zuen. Eskerrak eman nizkion baina niri iruditzen zait nire izena besteekin agertu beharko zela. Puntu eta bereiz horrek pixkat gogaitzen nau baina etsita nago dagoeneko, puntu eta bereiz izango naiz beti.

-Zergatik diozu hori? Bizi izan duzunagatik? Emakume izateagatik?
Ez horixe! Emakume izatea suertatu zait, gutxi ginen, bakarra nintzen agian eta beharbada horregatik nago puntu eta bereiz horren ondoren. Harremanetan ere, puntu eta bereiz sentitzen naiz askotan. Berezitasunen bat izango dut baina etsita nago, ez naiz ahalegintzen horren kontra joaten, ez diot zentzurik ikusten eta ez zait gustatzen. Puntu eta bereiz hori nirekin eramango dut beti, asko sentitzen dut baina hori tokatu zait.

-Egungo idazle gazteen erreferente sentitzen zara?
Ez gehiegi baina pittin bat bai. Gogoan dut primeran gaztea nintzela lagun bati galdetu niola "zer demontre izango da berrogei urte izatea?". Oraindik ere zaila egiten zait ni baino zaharragoa den norbaiti begiratzea eta nire burua horrela ikustea. Oso zaila da niretzat aurrean erreferente biziak aurkitzea. Duela urteak onartu behar izan nuen badirela atzetik aurrera begiratzean ni erreferente gisa ikusten nautenak. Baina hori adin kontua da, ez beste ezer. Nik uste dut orain idazten ari diren emakume gazteek beste bizitza bat eraman dutela eta zentzu horretan normalagoak dira. Ni, aldiz, ez naiz arrunta.

-Egungo emakume idazleak normalak direla diozu. Zergatik? Bizitzea tokatu zaien egoera soziologiko eta politikoagatik?
Bai, egun gauzak errazagoak dira. Dena den, niri ez zitzaidan oso zaila egin. 1969an gutxi gora behera hasi nintzen kontu honekin harremanetan, Ramon Saizarbitoria edo Ibon Sarasola idazleekin lan egin nuen. Asko ginen kultura eta literaturaren inguruan mugitzen ginenak, eta, hala ere, ez ninduen inork puntu eta bereiz bezala sentiarazi. Geroztik, aldiz, bai.

-Zeintzuk dira zure idazle kuttunenak? Zeintzuk dituzu eredu?
Baditut idazle kuttunak, eta batzuk aldakorrak dira. Hala ere, euskal idazleen artean mirespen bat aitortu behar dut, eta hori Ramon Saizarbitoria da. Gainera aurtengoan Euskadi Literatur Sariaren epaimahaian egotea tokatu zait, "Gorde nazazu lurpean" liburuak liluratuta utzi ninduen, horrelako gauzak irakurtzen ditudanean nire buruari galdetzen diot ia zergatik idazten dudan horrelako mirariak egiten dituzten idazleak egonda, gero zera pentsatzen dut: "Ramonek goi sukaldaritza egiten du, ni sukaldari arrunta naiz eta ingurukoek ongi moldatzen naizela diote. Batzuek nahiago dute eguneroko etxeko andre baten janari arrunta Arzak baino", horrek kontsolatzen nau.

-Euskal idazle gazteak irakurtzeko ohitura daukazu?
Bai, aurten gainera iaz argitaratutako guztia irakurri behar izan dut. Gutxienez 80 bat liburu izan ditut esku artean eta horrek ideia bat eman didala uste dut. Egun idazle belaunaldi asko aktiboan gaudela iruditzen zait, guztiek gauza ezberdinak egiten ditugu, beraz, oso momentu aberatsa bizitzen ari garelakoan nago.

-Kazetaritzan ere urtetan aritu zara. Azkenaldian Zabalik aldizkarian argitaratutako elkarrizketekin Rikardo Arregi saria jaso duzu. Zer suposatu dizu horrek?
Oso esperientzia aberasgarria izan da niretzat, baina baita nekagarria ere. Bizitza ez da lana soilik, nik ez dut horrela bizi nahi eta argi daukat. Aurten lan batzuk utzi ditut, betiere kontuan izanik komunikabideak direla nire ogibidea, ez literatura. Denbora librea nahi dut, behin hori lortuz gero idaztea gustatuko litzaidake. Hala ere, badakit ezin dudala kazetaritza edo literatura, bat aukeratu, nik biak behar ditut. Idazlearena lan bakarti eta luzea da, barnera begira egiten dena. Kazetaritzak, aldiz, jendearekin harremanetan egotea suposatzen du. Biak tartekatzen saiatzen naiz, biak behar ditudalako. Rikardo Arregi saria ez nuen inondik inora espero, izugarri poztu ninduen eta oso harro sentitu nintzen.

-Kazetari eta idazle, zuk elkarrizketak egiten dituzu eta aldi berean elkarrizketatzen zaituzte. Beraz, bi aldeak ezagutzen dituzu...
Mugaren bi aldetan egon izanak gauza asko erakutsi dizkit, adibidez, elkarrizketak nola ez diren egin behar. Beti izan dut argi elkarrizketatuak mesede egiten diola kazetariari. Errespetua beharrezkoa da honetan.

-Zinemarekin ere izan duzu harremanik. Gidoigile gisa aritu zinen duela urteak eta irailean Donostiako Zinemaldiko Zuzendari berrien epai mahaikide izan zinen. Nolako esperientzia izan da zuretzat?
Gaur eguneko gazteen pentsaera ezagutzera lagundu dit Zinemaldiko lanak. Gazteek gehiegi sufritzen dutela iruditzen zait. Gaztetasuna adinarekin konpontzen den gauza naturala da, eta hala ere, gazteak noraezean bizi dira, horrek izugarri kezkatzen nau. Arazo pila ikusi ditut baina zehaztugabeak, motibazio falta horrek ondoeza sortu dit.

-Ba al duzu lanik esku artean? Zeintzuk dira zure asmoak?
Gaztetxoei zuzendutako liburu bat eta helduentzako beste bat idaztea gustatuko litzaidake. Biak buruan ditut baina ni oso motela naiz eta ez dakit noiz amaituko ditudan.

-Zer ikusten du Arantxa Urretabizkaiak atzera begiratzen duenean? Zer gelditzen zaizu egiteko? Zein amets gauzatzeko?
Nobela on bat egitea gustatuko litzaidake, agian ez dut inoiz lortuko baina hori da nire ametsa. Horretaz gain, ez daukat asmo handirik, ni tarteka idazten duen etxeko andrea naiz. Egunerokotasunak garrantzi handia du nire bizitzan. Urteekin ikasi dut denbora oparitzen, azken finean denboraz egina baitago bizitza, eta gainera ez dakigu noiz arte egongo garen hemen. Ongi sentitzen naiz maite ditudanei denbora oparitzen eta izateko modu horretan zaila da idazteko denbora aurkitzea.

---

Euskonews & Media 154.zbk (2002 / 2 / 8-15)