1950eko
urtarrilak 5ean zendu zen Donostian Rosario Artola |
Iturria:
Bidegileak, Euskal
Emakume Idazleak (1908-1936) |
Rosario
Teodora Artola Elizetxea Donostian sortu zen 1869ko maiatzaren
7an. Seme-alabetan gazteena izan zen. Ramon olerkari ospetsuaren
alaba eta Pepe Artola famatua anaia zuen. Hogei urterekin, 1889an,
idatzi zuen Euskal-Erria aldizkarian Nere gitarchoari
poema. Geroztik etengabe argitaratu zituen bere olerkiak eta bertsoak,
1918ra bitartean bederen. Saririk ere irabazi zuen: Oñatin,
1902an, Arantzazuko Ama Birjiñari izenekoarekin;
Irunen, 1903an, Zerutako erregiña izenekoarekin;
Ordizian, 1904an, Umezurtza olerkiarekin; baita Hernanin
ere, 1909an; 1918an, berriz, Donostian, Aitona eta illoba
izenekoarekin. Goxo eta bizi
adierazten ditu bere bizipenak. Eguneroko bizitzako gaiak ditu
kantagai: jainkoa, Amabirjiña, gitarra, loreak, txoriak,
udaberria, urtemugak, nahigabeak eta pozak, saguak, katuak, azeriak,
bere senideak eta euskaldun ospetsuak: Antonio Arzak, Joxe Zapirain,
Migel Salaberri, Martzelino Soroa, Raimundo Sarriegi eta abar.
Laurogei urte ondo beteak zituela hil zen, 1950eko urtarrilaren
5ean.
|
El
6 de enero de 1542, Rodrigo Sánchez de Mercado de Zuazola
dona sus bienes a la Universidad de Oñate, creada por él |
Fuente:
Enciclopedia Auñamendi |
Obispo guipuzcoano
nacido en Oñate entre los años 1460 y 1470. Beneficiado
y cura de la Iglesia de San Miguel de Oñate, ascendió
rápidamente gracias a su preclara mente. Fue inquisidor
en Valencia, en Castilla y en los reinos de Aragón y en
esta institución labró su fortuna con la donación
hecha por los Reyes Católicos de los bienes confiscados
a un grupo de judíos. Pero no fue el aspecto religioso
el principal en la vida de nuestro personaje. Personalidad de
gran influencia en la Corte, disfrutó de numerosos cargos
públicos de la misma manera que los eclesiásticos
siendo asesor del virrey de Navarra y presidente de la Real Chancillería
de Granada. Su obra más importante es la creación
de la Universidad de Oñate. Obtiene del Papa Paulo III
Bula para la erección de un Colegio bajo la advocación
del Sancti Spiritus y una universidad unida a él. En 1553
otorga escritura en Valladolid para dotar a Oñate con los
bienes y rentas necesarias. El 6 de enero de 1542 hace donación
de sus bienes a la universidad. El levantamiento de la universidad
fue un intento de emulación de la obra de su amigo el cardenal
Cisneros. Construyó también a sus expensas el Claustro
y la Capilla de la Piedad de la Iglesia de S. Miguel de Oñate.
Siendo obispo de Ávila murió en Valladolid el 29
de enero de 1548, siendo enterrado en la Capilla de la Piedad,
donde se hizo levantar un mausoleo.
|
Sepulcro
de Rodrigo Sánchez de Mercado de Zuazola, en la iglesia
de San Miguel de Oñate (Guip.), obra de Diego de Siloé. |
|
El
7 de enero de 1865 nació en Rentería la
bertsolari Josefa Antonia Aramberri Petriarena |
Fuente:
Enciclopedia Auñamendi |
Bersolari nacida en Rentería
el 7 de enero de 1865, vivió y murió en la misma
villa, el 29 de julio de 1943. Era sobrina de Xenpelar; su madre
era hermana de éste. Perdió a ambos, madre y tío,
en la epidemia de viruelas de 1869, con diez días de diferencia
entre la muerte de ambos. Conservaba, según nos informan,
recuerdos de su tío, que nadie se cuidó de recoger
a tiempo, y material escrito del mismo, que también desapareció,
por desgracia. También era bertsolari escritora. Cabe destacar
la polémica que sobre las neskazarras, ella lo era, sostuvo
con Elicechea; las estrofas sobre la guerra del catorce; las dedicadas
al carnicero Ricardo, a la ermita de la Magdalena, etc. |
1810eko
urtarrilak 10ean jaio zen Dublinen Antoine d'Abbadie |
Iturria:
Lur Hiztegi Entziklopedikoa |
Zientzi
gizon, bidaiari, etnografo eta hizkuntzalari euskaltzalea. Irlandan
jaio bazen ere, aita Urrustoikoa zuen (Zuberoa). Zortzi urte zituelarik
Frantziara itzuli zen bere familiarekin. Sorbonan zientzia eta
geografia ikasketak burutu ondoren Brasil (1835) eta Etiopia (1837-1848)
ezagutu zituen geografia, astronomia eta etnografia ikasketak
eginez. Etiopiatik zientzi alor askotako material gaitza ekarri
zuen, beraien artean 15.000 hitzetik gora dituen amarikera hizkuntzaren
hiztegia (Catalogue raisonné de manuscrits éthiopiens).
1849. urtean itzuli zen Euskal Herrira, Hendaian finkatu zen eta
Abadia jauregia eraiki erazi zuen. Zientzi helburu zehatzezko
bidaiak egiten jarraitu zuen (Kairo, Atenas, Alexandria, etab.)
bizitza osoan zehar. 1867an Parisko Zientzi Akademiako kide izendatua,
1892an erakunde bereko lehendakari hautatu zuten. 1853 urtean
Euskal Jaiak eratu zituen Urruñan, euskal letren Pizkundean
hain garrantzitsuak gertatu ziren Lore Jokoak barne zirelarik.
Augustin Chahorekin lankidetzan Etudes grammaticales sur la
langue euskarienne obra idatzi zuen. Euskal kulturaren hainbat
idazlek -Darrigolek, Bonaparte printzeak, Intxauspek, Duvoisin
kapitainak, Jose Manterolak, etab.- izan zuten haren eragina.
|
Euskonews & Media 149.zbk
(2002 / 1 / 4-11) |