Personalidad
guipuzcoana nace en Zestoa. Formó parte del importante
grupo euskerista donostiarra de la segunda mitad del s. XIX nucleado
en torno a la farmacia Irastorza y la librería Baroja con
cuya dueña, Josefa Baroja, estaba Muñoz casado.
Fue director del Instituto Municipal de Segunda Enseñanza
de San Sebastián y, junto con José Manterola, un
incansable motor de actividades protectoras y divulgadoras de
un euskera que comenzaba a perderse rápidamente. Entre
estas actividades pueden citarse el establecimiento y dirección
de los primeros campeonatos de bertsolaris en Donostia y la serie
de concursos literarios que culminaron con la fundación
del Consistorio de Juegos Florales Euskaros (1882), del que fue
vocal, y la institución de las Fiestas Euskaras del día
de Santo Tomás. Muere en San Sebastián el 11
de mayo de 1885. Colaborador euskérico de la revista
«Euskal Erria» en 1884.
|
Jurista
guipuzcoano, nace en Bergara el 5 de octubre de 1860. Presidente
de la Audiencia de Granada, en 1915 tomó posesión
de la de Bilbao; al dejar este puesto en 1917, le fue ofrecido
un homenaje por el Colegio de Abogados de la capital vizcaina.
En 1918 era Teniente fiscal del Tribunal Supremo y agregado de
la Junta de Marruecos y Colonias. Colaborador de Eusko Ikaskuntza.
Falleció en Bergara el 12 de mayo de 1930.

Eladio Urdangarin
Irizar hace acto de toma de posesión de su cargo como presidente
de la Audiencia Provincial de Bilbao. Año 1915.
|
"Fernando
Sarrailh de Ihartza". Bizkaiko idazle eta politikaria (Getxo,
1921). Aita alemaniarra zuen eta ama bizkaitarra, jatorriz veneziarra
bazen ere. Euskaldunberria. 1941ean R.M Azkue ezagutu eta haren
laguntzaile ibili zen lanean. 1943an euskaltzain oso egin zuten,
Euskaltzaindia nahikoa itzalita zegoen garaian, eta Azkuerekin
batera suspertu zuen. Garai hartan Mikeldi pintore taldea
eta Julio de Urquijo Ikerketarako Institutoa sortu zituen.
Euskara batzearen aldeko eraginkorrenetakoa izan da. Horretarako
Lapurdiko literatura tradizioa hartu zuen oinarritzat (Leizarraga,
Axular, Etxeberri, Haraneder...), hizkuntza landuenetako maileguak
onartuz (grekeratik batez ere), eta ahozko tradizioak baztertuta.
1952an, Luis Villasantek Euskaltzaindian sartu behar zuen egunean,
hitzaldi bat egin zuen Bizkaiko Aldundian, elizak euskararekiko
zuen jarrera salatuz. Orduko aginpide frankistak haren hitzaldia
separatistatzat jo eta atzerrira joatera behartu zuten. Donibane
Lohizunen Lezo de Urreztieta eta Parisen Jon Mirande ezagutu zituen.
Hurrena, 1961ean, Miarritza itzulita, bere idazlanik ezagunena
prestatzen hasi zen: Vasconia (1963). Liburu hark eragin
handia izan zuen belaunaldi gazte antifrankistarengan, EAJaren
burubideak zalantzan jartzen zituztenen artean. EGI mugimenduko
kide ohiekin borroka armatuari buruz teoriak lantzen hasi zen.
Han ETAko kideekin harremanetan jarri eta txosten pare bat idatzi
zituen erakunde horrek Lapurdiko Getarian egin behar zuen V. Biltzarrerako
(1966-1967). ETArengandik bereizten hasi zen pixkanaka, harik
eta 1975ean erabat hautsi zuen arte. Krutwigen artikuluak Egan,
Gernika, Euskera, Euzko Gogoa, Branka, RIEv eta Deia agerkarietan
aurki daitezke, besteak beste. Vasconia liburuaren arrakastaren
ondoren saio liburu asko eman ditu argitara: La cuestión
vasca (1965); Vasconia y la nueva Europa (1976); Garaldea
(1978), euskaldunen jatorriari buruz, guantxe herriarekin lotuta;
La nueva Vasconia (1979); Mikelditarrak (1979);
eta Computer Shock Vasconia (1984), XX. mende hondarrean
Euskal Herriak daukan erronka informatikoari buruzkoa. Eleberriak
eta kontakizun laburrak ere idatzi izan ditu: Ekhaitza
(1980); Igibarziaren iphuinak (1981); Jakintza-baitha,
Erroten Burgiko mystêrioa, Harbelnoren amazônak,
Mystagintza zaharra (1982, Belatzen baratza sailekoak);
Otsoaren bidea (1983), Ortziren zaldiak (1983),
Garaziko oihanaren thauma, Sua ez da hiltzen.
|