Euskarak
gizartean egoera normalizatua izatera iritsi nahi badugu, unibertso
juridiko deiturikoa euskalduntzea funtsezko zutabe izango
dela ezpairik gabe onar daiteke. Mundu juridikoak gizartearen
arlo ezberdinetan duen eragin biderkatzailea kontutan izanik,
gainera, jurista elebidunen trebakuntzak duen garrantzia are handiagoa
dela baieztatzeko moduan gaude. Prestakuntza elebidun hori izango
da, besteak beste, gure Zuzenbide-Fakultatearen helburu espezifikoa.

Euskal Herriko Unibertsitateak
1990. udazkenean onartu zuen Euskararen Erabileraren Normalizaziorako
I. Planak Zuzenbide Fakultateari B1 maila esleitu zion.
Eredu horrek lehen eta bigarren zikloko obligaziozko irakasgai
guztiak euskaraz irakastea beharrezko egiten zuen. Zuzenbide Fakultatean
indarrean zegoen Ikasketa-Planak, 1953. abuztuaren 11ko Dekretuak
onarturikoak, bere aurreikuspenetan asignatura guztiei obligaziozko
izaera ematen zienez, Normalizazio-Planak Fakultateari B1 kategoria
esleitzeak Lizentziatura osoa euskaraz eskaini beharra zekarren.
1990/1991 ikasturtean
Normalizazio-Plan hori abian hastean, Ikastetxeak hamasei irakasle
elebidun izanik (tartean, bi doktore), oso-osorik euskaraz eskaintzen
ziren zazpi irakasgaiez gain, beste sei irakasgaitan eskola praktikoak
edo mintegiak egiten ziren euskaraz. Planak, ikusi dugunez, irakaskuntza
euskalduntzea lehenesten zuen, baina, bere helburuak erdiestearren,
ez zen oraindik lan makala egiteke geratzen!.
Irakasle elebidunak
lortu behar ziren, lehenik, eta horretarako bi aukera jorra zitezkeen:
bata, aurrez Fakultatean zegoen irakasleria euskalduntzea, eta,
bestea, irakasle berriak kontratatzea. Ezin da esan aurretik zeuden
irakasleak euskalduntzearen eremuan gauza handiegirik lortu denik.
Biderik erabiliena, beraz, talde berriak sortzen joan diren heinean,
pixkanaka, irakasle elebidunak sartzea izan da. Hasieratik argi
eduki zen, ordea, irakaskuntzan gutxiengo kalitate-maila bermatu
beharra zegoela eta hori lortu asmoz, kontratazio horiek gauzatu
aurretik, hizkuntza-ezagutza nahiz ezagutza akademikorik egokiena
izango zuten hautagaiak prestatu ahal izateko postgraduatuentzako
bekak atera ziren, eta, ondoren, plaza elebidunak betetzeko
kontrataturiko irakasleei euren irakaskuntza-lanaren emaitza osoak
lehen unetik galdatu beharrean, pixkanaka eskatzen joan zitzaizkien.
Lan horrek bere fruituak eman zituen, eta I. Normalizazio-Plan
horren indarraldia amaitzean, 1999. urtean, berrogei irakasle
elebidun zituen Fakultateak, eta, 1998/1999 ikasturtean irakasgai
bat izan ezik, gainontzekoak euskaraz eskaintzen ziren bitartean
(lizentziaturaren %96, beraz), 1999/2000 urterako aurreikuspenen
arabera, lizentziatura osoa euskaraz egin ahal izango zen. Planaren
helburuak beteak zirela baiezta zitekeen, beraz.
Ezin da esan, ordea,
gauzak hor amaituak geratzen direnik. Epealdi horretan, Leioako
Irakasgunea sortu da eta, han ere irakaskuntza euskaraz jasoko
duten taldeak eratzen joan dira. Aurretiaz eginak ziren kontratazioekin
ezinezkoa izan da talde berri horien irakaskuntzari aurre egitea.
Irakasle berrien sarrera-jariorik ez da amaitu, beraz.
Izan ere, 1999. martxoan
onartua izan zen Euskararen Erabileraren Normalizaziorako II.
Planak Zuzenbide Fakultateari A+ maila esleitu dio, Donostiako
ikastetxean eta A maila Leioako irakasgunean. Zer esan
nahi du horrek? A+ mailak, halabeharrezko irakasgai guztiez gain,
hautazkoen kopuruaren bikoitza haina euskaraz eskaini beharra
dakar. A mailak ere halabeharrezko irakasgai guztiak euskaraz
galdatzen ditu, baina hautazkoen kopurua haina besterik ez da
eskaini beharko euskaraz. Euskaraz eskaini beharrezko hautazko
irakasgaien kopuruan dago gakoa, beraz. Planak argi uzten du,
dena den, ikastetxeei esleituriko maila horiek erreferentzia gisa
hartu behar direla, ez muga moduan: beste hitz batzutan esanik,
gutxienez bete beharrekoa da.
Bere helburu orokorrak
zehaztuak izan daitezen, besteak beste, Plan horrek, Zortzigarren
Atalean, ikastetxe bakoitzari Ezarpen-Plana prestatzeko agindua
ematen dio. Ondoren, Euskara Errektoreordeak Unibertsitateko Plangintzarekiko
egokitasuna aztertu eta baieztatuz gero, Errektoreordearen erabaki
bidez, ikastetxe bakoitzaren Ezarpen-Plana II. Planaren Eranskin
bihurtuko zela aurreikusia zegoen. Atal horren aurreikuspenei
erantzunez, Zuzenbide Fakultateak, 1999/2000 eta 2004/2005 ikasturteen
arteko epealdia bere baitan hartuz Ezarpen-Plana egina duela bi
urte izango dira honez gero, baina Errektoreordetzak ez du oraindik
onartu, ezta onarpen hori lortu ahal izateko Fakultateak eman
beharko dituen pausuak argitu ere. Funtsean, legokeen arazoa Zuzenbide-Fakultatean
oraindik ere Ikasketa-Plan zaharrak indarrean jarraitu izana litzateke:
Ezarpen-Planaren diagnostiko nahiz jardunbide-aurreikuspenak Ikasketa-Plan
zaharraren arabera eginak izan direlarik, Plan berria onartzearekin
aldaketak sartuko liratekeenez, ez da, nolabait esateko, "hanka-sartzerik"
egin nahi. Momentu hori heldu bitartean, ordea, eguna joan eta
eguna etorri, Fakultatean euskarazko irakaskuntzaren inguruan
sortzen doazen arazoei aurre egin behar zaie. Plan zaharraren
arabera funtzionatzeak ez du esan nahi arazorik ez dugunik...
Alderantziz, esango nuke!
Gauzak horrela, ikus
dezagun jarraian 2000/2001 ikasturtean Zuzenbide-Fakultatea nolako
egoeran dagoen.
Fakultate honetan
matrikulaturiko ikasleetatik %19,56a bere ikasketak euskaraz egiten
ari da (zehatzago izateko, Donostiako ikastetxean ari direnen
artean, kopuru hori %21,40koa da eta Leioako irakasgunean, %15,45ekoa).
Ikus daitekeenez, lehenengo ikasketak, ikasketa ertainak nahiz
Unibertsitatean sartzeko hautaproba euskaraz egin dituzten ikasle
asko eta askok gaztelania aukeratzen jarraitzen dute, oraindik
ere, Lizentziaturako ikasketak egiterakoan. Argitu behar da, edonola
ere, matrikula egiterakoan, ikasleak egun irakasgai bakoitza zein
hizkuntzatan egingo duen erabakitzerakoan aukera-malgutasuna duela:
beste hitz batzutan esateko, iraganean ez bezala, ez dago jada
irakasgai guztiak hizkuntza berean egitera beharturik.
Fakultateari atxikirik
dauden irakasleei dagokienean, berriz, perfil elebiduneko kontratua
duten berrogeita bi irakasleei, gaztelaniaz irakasteko kontratua
izan arren, euskarazko irakaskuntzan diharduten beste zazpi irakasle
gehitu behar zaizkie egun. Horiez gain, nahiz eta beste ikastetxe
batzuetara atxikiak egon, Lizentziatura honetan irakasten duten
beste hamar irakasle ere baditugu. Berrogeita hemeretzi irakasle
horiek, eta arazoren bat edo beste gainditu ondoren, aurtengo
ikasturtean irakasgai guztiak Leioan nahiz Donostian euskaraz
ematea bermatu dute, baina datorren urtean bosgarren maila ezarriko
dela ezin ahantzi: bost irakasgaitan talde berriak sortuko dira
eta haien irakaskuntzaz arduratuko diren irakasleak beharrezkoak
dira. Horiez gain, gainontzeko mailatan estu eta larri dabiltzan
irakasgai zenbaitetan ere beharrezkoa izango litzateke kontratazioren
bat edo beste. Izan ere, Plan zaharraren irakasgai guztiak Leioan
ere euskaraz ematea lortu behar delarik, Donostiako ikastetxean
lortua zen helburua (Lizentziatura osoa euskaraz egin ahal izatea),
zenbait kasutan kolokan geratzen baita.
Kopuruetan soilik
geratzea -urrunago begiratu gabe-, dena den, kaltegarria izan
daiteke. Euskarazko irakaskuntzaren kalitatea hobetu egin behar
da, eta, horretarako, besteak beste, ikasleak erabili ahal izan
ditzaten material egokiak prestatzea ezinbestekotzat hartu behar
da: erdaraz idatziriko eskuliburu eta monografiak itzultzea interesgarria
izan daiteke, baina egileak zuzenean euskaraz idatzia eta gizarte
honen errealitate juridikoa kontutan duen eskuliburua erabiltzea
erabilgarritasun handikoa gertatuko litzaioke Zuzenbide-ikasleari.
Lan horrek berekin darama (aurrez-aurreko irakaskuntza berak bezalaxe)
arlo honetako terminologia finkatzen joatea ere. Honetan guztian,
Fakultate honetako irakasleok ezin dugu burbuila hermetiko baten
barruan ari, baizik eta beste jardule juridikoek garatzen dituzten
lanen erreferentziak ahaztu gabe, beti ere, eta haiekiko lankidetzan
jardutea ezinbestekoa izango zaigu.
Gauza ez da hain
sinplea, dena den: irakasleari lana biderkatu egiten zaio gaia
euskaraz prestatzerakoan, besteak beste, terminologia sortzea
edo moldatzea egokitzen baitzaio (Filologiako ezagupen berezirik
gabe, gainera), eta hori ez da kontratatua dagoen ordutegia zenbatzean
kontutan izaten. Are gehiago, orokorrean hitz eginik, euskaraz
irakasten duenak bere kontratuak esleitzen dizkion ordu guztiak
bete egiten ditu, eta, material didaktikoa edo ikerketa zehatza
gauzatzerako garaian, irakaskuntzarekiko askapenik lortu nahi
izanez gero, haren irakaskuntza-zama bere gain har dezakeen irakaslerik
ez da bere Sailean egongo. Euskara-Errektoreordetza askapen-proposamenak
aztertzeko prest agertu da, baina kontratazio-politika kontutan
izanda, ikusi egin beharko da askapen horiek nolako baldintzatan
onartzen diren...
Gauzak horrela,
gure helburu nagusia Lizentziaturan euskarazko irakaskuntza bermatzea
izatea ez da harritzekoa. Graduondoko eta Doktorego ikastaroetan
ezin, momentuz, miraririk eskatu. Hasteko, esan behar da, aipatu
irakasle horien ahaleginak, batez ere, Lizentziatura euskalduntzera
zuzentzen direla. Arrazoirik nagusiena, dena den, euskaraz irakasten
dutenetatik kopuru handi batek oraindik ez duela tesirik irakurri.
Horrek guztiak azal dezake Master nahiz Espezialista tituluak
lortzera zuzenduriko Graduondoko ikasketa nahiz Doktorego-programetan
euskararen presentzia irakasgai, mintegi edo ikastaroren bat edo
bestera murriztua geratzea.
Pixkanaka, beraz,
lortzen ari gara gure ikasleek, terminologia desadostasunak gora-behera,
ordenamendu juridikoa euskaraz landu eta erabiltzen ohitzea; euskararen
usadioa eskasa izan den mundu batean duintasunez mugitzea. Dena
den, oraindik normalizazio osoa lortu aurretik urrats ugari eman
beharko dira.
Edonola ere, hasieran
iradokitako harira itzul nadin. Ezarpen-Planak aurreikusi moduan
eta esana dudanez, Fakultatearen helburua jurista elebidunak prestatzea
izan behar litzateke. Ikasle guztiek (euskarazko nahiz gaztelerazko
lerroan matrikulatuek) prestakuntza elebiduna lortzeak osatuko
luke eredurik egokiena. Euskal- eta gaztelera-adarrak elkarren
artean bereizi eta ikastetxe berean bi "Fakultate" paralelo
antolatu beharrean, Fakultate elebiduna lortzea esan nahi baita.
Ikasle orok (beti ere, beraiek nahi izanez gero), bi hizkuntzak
erabiltzeko aukeran izanik, bietan gaitasun osoa lortu ahal izango
luke era horretan. Egungo egoeran utopia dirudien arren, horixe
erdiestera zuzendu behar ditugu gure eginahalak, nire ustetan. |