Laburpena: Plastikozko hondakinek ingurumenean gaur egun sortzen duten arazoari aurre egiteko bideetariko bat, hondakin horien bereizketa egitean datza. Lan honetan, bereizketa egiteko erabiltzen diren metodorik arruntenak azalduko dira, hots, plastikoen bereizketa egiteko dentsitatea, suaren aurrean duten jokabidea (errekuntza edo pirolisia) eta plastikozko zenbait ontzitan agertzen den identifikatziorako zenbakia zehaztuko dira.

• SARRERA
• Plastikoen konposizioa eta lorpena
• Plastiko motak
• Plastikoen erabilera eta kontsumoa
• PLASTIKOZKO HONDAKINAK BEREIZTEKO BIDEAK
• BIBLIOGRAFIA

SARRERA

Plastikoek gure eguneroko bizimodua aldatu dute. Denbora laburrean material hauen garrantzia gero eta handiagoa izan da, eta gaur egun, munduko industria petrokimikoaren erdia inguru da. Bestalde, plastikoen lorpena teknologiaren aurrerapen nabarmena izan da eta hauen erabilera gero eta handiagoa izan da.

Plastikoek, teknologiaren aurrerapenekin batera ekologi arazoak ere ekarri dituzte plastiko gehienak degradagaitzak baitira. Urtero milioi bat tona plastiko inguru botatzen dugu zabortegietara eta hauetatik zortzi mila etxeetako kontsumoaren ondorio dira eta zakarrontzian dagoenaren ehuneko zazpia inguru dira, hau da, urtero pertsonako berrogeitahamar kilo inguru.Itsasoko uretan ere aurki daitezke plastikoak, urtero sei milioi tona eta erdi botatzen baitira itsasora. Itsasoan laurogeita hamar urteraino ere iraun dezakete eta urte hauetan zehar distantzia handiak egin ditzakete aldatu gabe. Horregatik esaten da plastikoak iraunkorrak direla. (AURKIBIDEA)

Plastikoen konposizioa eta lorpena

Plastikoak pisu molekular handiko konposatu organiko solidoak dira. Plastiko mota asko dago konposizioaren eta beroa jasateko ahalmenaren arabera. Plastikoen oinarrizko ezaugarriak hauek dira (1):

• moldeorako tenperaturan duten plastikotasun handia. Beraz pieza perfektuak egin daitezke
• kolorea hartzeko erraztasuna
• Piezak egin ondoren bukatzeko operazioak ez dira beharrezkoak, egindako pieza horiek itxura ona dutelako

Plastikoen oinarrizko osagaiak hauek dira:

• erretxinak edo benetako substantzia plastikoak. Erretxinak molekula handiak dira. Hauek, ehunka molekula txikiz edo monomeroz osatuta daude.
• aditibo edo gehigarri garrantzitsuenak plastifikatzaileak, egonkortzaileak, kargak, koloratzaileak eta labaingarriak dira. (AURKIBIDEA)

Plastiko motak

Sailkapenik orokorrenaren arabera bi plastiko mota daude (2):

- termoplastikoak
- termoegonkorrak

Plastiko termoplastikoak berotan egitura kimikoan aldaketarik gertatzen ez zaien plastikoak dira. Izan ere, berotu eta moldeatu egin daitezke nahi beste aldiz.

Plastiko termoegonkorrak berotan moldeatuz gero, euren itxura aldaezina da.

Plastiko termoplastikoak, besteak beste, hurrengoak dira: PEa (polietilenoa), LDPEa (dentsitate baxuko polietilenoa), HDPEa (dentsitate altuko polietilenoa), PPa (polipropilenoa), PSa (poliestirenoa), EPSa (poliestireno puztua), PVCa (polibinil kloruroa) eta PETa (polietilen ftalatoa).

Plastiko termoengonkorrak, besteak beste, hurrengoak dira: Erretxina epoxidikoak, fenolikoak eta anidikoak eta poliuretanoak. (AURKIBIDEA)

Plastikoen erabilera eta kontsumoa

Plastikoak asko erabiltzen dira, oso dentsitate baxua dutelako eta beste material batzuek baino merkeagoak direlako. Gaur egun, plastikoak ontziak egiteko batez ere erabiltzen dira, gehienetan beiraren, metalaren eta abarren ordez. Gainera, ibilgailuetan erabiltzen direnean, pisu txikiari esker erregai kontsumoa ere txikiagoa da.

Plastikoek 1992an etxeetan izan duten erabilera 1. taulan ikus daiteke. Ikusten denez, ontziak egiteko plastiko ugari erabiltzen da, batez ere plastikozko ontzietan elikagaiak hobeto kontserbatzen direlako eta produktuak itxura garbiagoa duelako. Gainera, plastikoak erosoago eta arinagoak dira eta diseinu ezberdinen lorpena ere errazagoa da. Hain zuzen ere, plastikoak beste material batzuek baino hondakin gutxiago sortzen dute; hau da, papera, beira edo metalen aldean, hondakin bolumena erdia da.

1. Taula Plastikoaren erabilera etxeetan 1992an

Gauzak	LDPE (ton)	HDPE (ton)	PP (ton)	PS (ton)	PVC (ton)	PET (ton)
zabor poltsak	17
esne ontziak	2.5
zakuak	96
sukaldeko tresnak	5.3		22	10.2
jostailuak	4.4	1.8	3.7	7.4	2.5
ontziak	6		5.6	22.3	0.9
ur botilak	3	25.3			38.7	53.1
olio ontziak	1.2
poltsak		65.6
filmak		13
ehunak		18.3			5.6
esne botilak		14.8
olio botilak		6.3			13
garbikari botilak		34.2			17.8
lixiba botilak		14.2
botilen oinarriak		0.2
tapoiak		7.8	14.5
elektrotesnak			5.6
altzariak			21.3
azpilak				3.5
edalontziak				20.1
oinetakoak				1.8	8.5
boligrafoak				3.1
xaflak					13.1
xafla zurrunak					2.6
beste batzuk		16.9

Plastikoek Europan eta Euskal Herrian 1992an izan duten aplikazioa eta kontsumoa 2. taulan erakusten da. Ikus daitekeenez, Europan eta Euskal Herrian plastikorik gehienak estalketak egiteko erabili ziren, eta banaka batzuk jostailuak egiteko.

Euskal Herrian urte horretan erabili ziren plastiko motak 3. taulan ikus daitezke. Erabilienak dentsitate baxuko polietilenoa, polibinilo kloruroa eta plastiko termoengonkorrak dira. Gutxien erabili dena polietilen ftalatoa da eta ondoren poliestirenoa eta dentsitate altuko polietilenoa.

4. Taulan plastikoen produkzioak eta kontsumoak 1960tik 1995era Espainian izan duten bilakaera ikus daiteke. Ohar gaitezkeenez plastikoen produkzioa eta kontsumoa (pertsonako kilogramoak) urtean baino urtean handiagoa izan da.

4. Taula Plastikoen produkzioaren eta kontsumoaren eboluzioa Espainiako Estatuan

Euskal Herrian eta beste herrialde adierazgarri batzuetan plastikoen kontsumoak 1992an izan duen garrantzia 5. taulan agertzen da. Kontsumorik handiena Belgikan egin da, eta txikiena Indian. Euskal Herriaren kontsumoa maila ertainekoa da.

Orain arte ikusi dugunaren arabera, plastikoen aplikazioak eta kontsumoak geroago izugarri egin du gora eta ondorioz sortutako plastikozko hondakinen bolumena ere gero eta garrantzitsuagoa da. Beraz, hondakin hauen gestioaren kudeaketari ekin behar izango zaio eta, horretarako, kudeaketaren aurretik plastiko motak bereizi egin behar izango dira. (AURKIBIDEA)

PLASTIKOZKO HONDAKINAK BEREIZTEKO BIDEAK

Plastikozko hondakinak bereizteko zenbait bide daude baina artikulu honetan hiru bide garraintzitsuenak aurkeztuko dira, hala nola, dentsitatearen araberakoa, suaren aurrean duten portaeraren araberakoa (errekuntza edo pirolisia) eta plastikozko ontzietan ager daitekeen identifikatzeko zenbakiaren araberakoa.

Lehenengo bidea flotazioaren bidezko bereizketa da. Bereizketarako unitate hauetan pastikoak dentsitate ezberdinaren arabera banatzen dira. Horrela, bi frakzio lortuko dira: frakzio arina, hots paper eta plastiko arinak (filma, xafla, ...) eta frakzio astuna, hots, dentsitate altuko produktuak izango ditu (burdingabeko metalak, beirak, harriak, kautxu zatiak, ehun lodiak et dentsitate altuko plastikoak). Prozesu honen helburu nagusia paperaren aprobetxamendua da.

1. Irudian plastikozko hondakin solidoen flotazioaren bidezko bereizketarako unitatea ikus daiteke. Plastikoen flotaziozko bereizketa egiteko ura eta alkohola baino ez dira behar. Likido hauek merkeak dira eta ia ez dira kutsagarriak.

1. Irudia Flotazioaren bidezko bereizketarako unitatea

Lehenengo, plastiko nahastea (polibinil kloruroa, poliestirenoa, dentsitate altuko polietilenoa, dentsitate baxuko polietilenoa eta polipropilenoa) 1.0 dentsitatea duen urarekin banatuko da: urak baino dentsitate txikiagoa dutenak uraren gainean geratuko dira (dentsitate altuko polietilenoa, dentsitate baxuko polietilenoa eta polipropilenoa) eta besteak hondoratuko egingo dira (polibinil kloruroa eta poliestirenoa).

Alde batetik, dentsitate altuko polietilenoa, dentsitate baxuko polietilenoa eta polipropilenoa, hiru horiek, 0.93 dentsitatea duen ur-etanol nahasteaz banatuko dira, dentsitate baxuko polietilenoa eta polipropilenoa ur gainean geratuko da eta dentsitate altuko polietilena hondoratu egingo dira. Gero, dentsitate baxuko polietilenoa eta polipropilenoa, biak, 0.91 dentsitatea duen ur-etanol nahasteaz banatuko dira, polipropilenoa ur gainean geratuko da eta dentsitate baxuko polietilenoa hondoratu egingo da.

Bestetik, poliestirenoa eta polibinil kloruroa, 1.2 dentsitateko ur gaziarekin banatuko dira, poliestirenoa ur gainean geratuko da eta polibinil kloruroa hondoratu egingo da.

Plastikozko hondakinak bereizteko bigarren bidea suaren aurrean duten portaeraren araberakoa da. Plastikoak erregai gisa egokiak dira, molekulan halogeno atomoak dauzkatenak (adibidez polibinil kloruroa) izan ezik. Plastikoak erretzean, honako kasu biak gerta daitezke: batzuek sugarra kendu arren aurrera erretzen dira, eta besteak sugarra kenduz gero ez dira erretzen. Beraz, bereizketa metodo hau plastikoak sugarretan jartzean datza. Ondoren sugarra kendu egingo da eta plastikoen portaera aztertuko da eta gasak kontu handiz usainduko dira, gasek usain ezberdinak eduki baititzakete.

6. Taulan plastikoek erretzean duten portaera ikus daiteke. Irudi honetan, termoplastiko batzuek oxigeno eskasiaz erretzean (pirolisia egitean) duten sugarraren itxura eta sortutako gasaren usaina adierazi dira. Polibinil kloruroaren portaera da azpimarragarriena, oxigeno gutxirekin erretzean bigundu egiten baita. Gainera, azidoa delako beraren sugarren kolorea horia eta berdea da eta sortutako gasen usaina azido kloridrikoarena da. Honetaz gain, dentsitate altuko polietilenoak eta poliestirenoak kolore horiko sugarra ematen dute eta bestalde, poliestirenoak ke beltzak ematen ditu.

6. Taula Plastikoen portaera erretzean

Plastikozko hondakinak bereizteko hirugarren bidea plastikozko gaietan ager daitekeen identifikaziorako zenbakiaren araberakoa da. Zenbaki hau ontziak arautzen dituen legeak (1997/11 ontzien legeak) zehazten du eta batetik hemeretzi artekoa izan daiteke .

2. Irudian, plastiko motaren arabera plastikozko gaietan ager daitezkeen triangeluak eta zenbakiak erakusten dira. Ikus daitekeenez, triangeluaren barruan zenbaki bat eta triangeluaren azpian ontzi hori egiteko erabili den plastikoaren laburdura agertzen dira. Plastiko bakoitzak identifikaziorako zenbaki finkoa du baina batzuek baino ez dute zenbaki hori, hala nola, polietilen ftalatoak, dentsitate altuko polietilenoak, polibinil kloruroak, dentsitate baxuko polietilenoak, polipropilenoak eta poliestirenoak. Beraz, oro har plastikozko gaietan batetik zazpirako zenbakiak baino ez dira agertzen.

2. Irudia Plastikozko hondakinak identifikatzeko laburdurak eta zenbakiak
(AURKIBIDEA)