SARRERA TEORIKOA

IKERKETA ENPIRIKOA

EMAITZAK

ONDORIOAK

SARRERA TEORIKOA:

Lan honen asmoa euskararen normalizazio prozesuan ekarpen positibo bat izatea da. Horregatik, ikuspegi psikosoziala jarraituz, gaur egun euskararen erabilera nola gertatzen den ulertzea izango da lan honen helburua, gehiago zehaztuz, helburu nagusia, euskararen erabileran eragiten duten aldagaiak zeintzuk diren azaltzea da. Horretarako ikuspegi psikosoziala erabiliko dugu.

Gai honen inguruan ikerketa ezberdinak egin dira Euskal Herrian, tradizio honen ondorioz euskararen erabilpenean eragin gehien duten aldagaiak hauek dira:

1. Kontestuko aldagaiak: euskararen presentzia edo trinkotasuna, subjektuen herrietan edo beraien sareetan.
2. Aldagai linguistikoak: subjektuek euskaraz aritzeko daukaten erraztasuna eta euskara ezagutza maila.
3. Aldagai psikosozialak: jarrerak, motibazioak, euskararekiko leialtasuna, euskal identitatea, ea.

Euskal Herritik kanpo ere ukipen egoeran dauden hizkuntzen erabilera ikertua izan da ikuspegi ezberdinetatik, gizarte psikologiaren ikuspegitik hizkuntzen erabilera azaltzeko gehien erabiltzen diren teoriak ondorengoak izan dira:

Bizitasun etnolinguistikoa.

Bizitasun etnolinguistikoaren kontzeptua prozesu psikosozialetan kontestuak daukan garrantzia kontutan hartzeko sortu zen. Kontzeptu honek, ikuspegi psikosozial batetik, ukipen egoeratan dauden hizkuntzen osasuna neurtzen du. Bizitasun etnolinguistikoaren barruan hiru dimentsio estruktural bereizten dira: 1) Demografia, 2) Euskarri eta kontrol instituzionala, eta 3) Estatusa.

Hasiera batean hiru dimentsio estruktural hauek era objektibo batean neurtuak izan ziren, hala ere, autore batzuen ustez hiru dimentsio hauen hautemateak hizkuntza jokabidea azaltzeko gaitasun gehiago izan dezake dimentsio objektiboek baino. Horrela bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren kontzeptua sortu zen, demografia, euskarri eta kontrol instituzionala eta estatusari buruzko hautemate eta balorazioak neurtzeko, Bizitasun Subjektibo Galdesorta (BSG) egin zuten.

Autore batzuk (Allard eta Landry, 1986), hizkuntz ukipen egoeretan hizkuntz eta taldearteko portaerak aurrikusteko eredu on bat lortzeko, bizitasun etnolinguistikoaren teoria eraberritu zuten, uste sistema bezala ulertuaz. Horrela bizitasun etnolinguistikoan bi uste sistema bereizten dira: uste egozentrikoak (subjektuen inplikazio maila neurtzen da) eta uste exozentrikoak (subjektuen hautematea).

Guk gure ikerketan Hego Euskal Herrian ukipen egoeran dauden bi hizkuntzen bizitasun etnolinguistikoa neurtzeko aipatu ditugun bi eredu ezberdinak erabiliko ditugu:

Bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (demografia, euskarri eta babes instituzionala eta estatusa) eta bizitasun etnolinguistikoa uste sistema bezala (uste egozentrikoak eta exozentrikoak).

Sare soziala.

Sare sozialaren kontzeptua tradizio ezberdinetan erabili ohi da (soziolinguistikan, psikolinguistikan eta psikosoziolinguistikan). Bereiztu ohi diren bi analisi mailen (mikosoziala eta makrosoziala) arteko lotura egiteko erabiltzen da. Sare sozialak denok dauzkagun harremanak mugatu eta definitzen ditu.

Hizkuntzen ukipen egoeratan sare soziala egoera soziala eta prozesu psikosozialen arteko zubi moduan aztertu ohi da eta ukipen egoeran dauden hizkuntzen erabilera era osatuan ulertzeko ezinbestekoa da sare sozialak kontutan hartzea (Martinez de Luna, Jausoro, Berrio-Otxoa & Idirin, 1998).

Gure kontestuan, euskararen erabilera eta honek dituen funtzioak aztertzeko, sare sozialean ondorengo mailak hartu dira kontutan (Espí, Azurmendi & Arratibel, 1993; Arratibel, 1999): 1) Gertuko sarea: gizabanakoak normalki interakzionatzen duen taldea, familia, lagun eta ezagunekin egiten duen euskararen erabilera; maila honetan gurasoak, bikotea, seme-alabak, lagunak, lehengusuak, bizilagunak eta lankide eta ikaskideak sartzen dira; 2) Urrutiko sarea: ezezagunekin egiten dituzten kanpo erabilerak, eguneroko interakzio zirkulutik kanpo daudenak eta erlazio urriagokoak; maila honetan sartzen dira: kalea, dendak, tabernak, jaiak, zerbitzuak, kirola eta denbora librea.

Saretik kanpo, ondorengo erabilera mailak bereizten dira: 1) Norbanako kanpo-erabilera: gizabanakoak interakzio beharrik gabe egiten dituen norbanako erabilera edo indibidualak dira hauek, baina kanpo portaera suposatzen dutenak: liburu eta aldizkariak irakurtzea, irratia entzutea, telebista ikustea, musika entzutea eta idaztea; 2) Norbanako barne-erabilera: gizabanakoak maila kognitiboan egiten dituen barne erabilerak dira hauek: pentsatzea, amets egitea eta kontuak egitea.

Guk gure ikerketan sare soziala bi eratan erabilikoa dugu batetik euskararen erabilera neurtzeko (gertuko sarea, urrutiko sarea, norbanako kanpo-erabilera eta norbanako barne-erabilera) eta bestetik sare sozialeko kideen euskararen ezagutza maila neurtzeko (gertuko sarea eta urrutiko sarea).

Jarrerak.

Jarrera: Objektu batekiko egiten den balorazioa, bertan aspektu kognitiboak, ebaluatiboak eta portaerazkoak sartzen direlarik.

Jarreren ikerketak gizarte psikologian tradizio handia du, baita beste diziplina batzuetan ere, soziologian adibidez; diziplina hauetan prozesu amankomuna izateagatik, askotan jarrerak marko teoriko bezala erabili izan dira diziplinen arteko konparaketak egiteko, baita hizkuntza eta hizkuntzekin lotzen diren arazoak aztertzeko ere.

Tradizio psikosozialean jarrerek oso lotura estua azaldu dute hainbat prozesu psikosozialekin: hautemate soziala, usteak, irudikapen soziala, motibazioa edo identitate etnolinguistikoa.

Jarrerek, orokorrean, portaerak azaltzeko garrantzi handia izan dute (Fazio, 1986, 1990), baita hizkuntz portaerak azaltzeko ere, bereziki taldearteko harremanen ikuspegitik (Azurmendi, 1999); hau euskararen ikaskuntzan eta erabileraren tradizioan ere ematen da.

Lan honetan hizkuntza taldeekiko (euskaldunak zein erdaldunak) eta euskararekiko jarrerak neurtuko ditugu.

Identitate etnolinguistikoa.

Identitate soziala: Kategoria sozialen erabileratik eratortzen den talde pertenentzia. Hizkuntza edo etnien arteko ukipen egoeratan talde pertenentzia definitzeko aspektu etnikoetan (kultura, hizkuntza) oinarritzen diren kategoriek garratzi berezia izaten dute, eta horrelako kasuetan identitate soziala etnolinguistikoa bihurtzen da.

ISTa, gaur egun eta ikuspegi psikosozialatik, taldearteko teoriarik garrantzitsuena da, batez ere europar tradizioan, taldearteko harremanak eta portaerak esplikatzen dituen teoria integratzailea delako. Integratzailea esan dugu bertan aspektu kognitibo, afektibo eta motibazionalak biltzen direlako.

Identitate etnolinguistikoak Euskal kontestuan, euskararen jabekuntza eta euskararen erabilera azaltzeko ahalmen handia eskaintzen du.

Lan honetan identitate etnolinguistikoa neurtzeko lau osagai hartuko ditugu kontutan: lurralde, hizkuntza, kultura eta nazioarekiko identifikazioak.

Honela gure eredu esplikatzailea osatu dugu, bertan euskararen erabilera (subjektuek beraien sarean eta egoera ezberdinetan egiten duten euskararen erabilera) hiru aldagai motek baldintzatzen dute:

Eszenatokia Euskal Herriko egoera sozio-historikoa litzateke, bertan gertatzen den talde eta hizkuntza etnikoen arteko ukipena, talde eta hizkuntza bakoitza bizitasun etnolinguistiko objektibo erlatibo batekin, euskal kontestuan, euskaldunak menperatuta, estatus baxukoa eta gutxiengo taldea izanik; kontestuak (batez ere, kontestuan dagoen euskaldun proportzioa) gizabanakoen hainbat ezaugarrietan izango du eragina, besteak beste komunikazio sare sozialean, hautemateetan, jarreretan eta identitatean; 2) Sare sozialean pertsonarteko eta taldearteko harremanak gertatzen dira eta, hauen bitartez, egoerako ezaugarriak barneratzen dira; 3) Barneratze honen ondorioz, gizabanakoek beraien hautemateak, usteak, jarrerak eta identitatea garatzen dituzte, prozesu psikosozial hauen bidez kontestua berriro ere birmoldatuz. Prozesu honen ondorioz portaerak egongo lirateke eta, lan honetan interesgarriak diren, hizkuntz portaerak eta, hauen artean hizkuntz aukeraketa. (AURKIBIDEA)

IKERKETA ENPIRIKOA

HELBURUAK

Lan honetan landuko diren helburuak ondorengoak dira:

1. Identitate etnolinguistikoa nola antolatzen den ikustea, hau da, zein osagai dituen aztertuko da.
2. Lan honetan aurkitutako identitate-osagai ezberdinez baliatuz, subjektuen sailkapen bat egitea eta ikuspegi psikosozial batetik, sortutako taldearteko ezberdintasunak aurkitzea.
3. Azkenik, euskararen erabilera azaltzeko osatu dugun eredu teorikoa enpirikoki balidatzea, aldagaien artean garrantzitsuenak zeintzuk diren zehaztuz.

METODOLOGIA

Lagina
Erabilitako lagina 703 ikasle unibertsitarik osatzen dute. Horretarako Hego Euskal Herrian dauden 4 unibertsitate hartu ziren kontutan: Deustuko Unibertsitatea, Euskal Herriko Unibertsitatea, Nafarroako Unibertsitatea eta Nafarroako Unibertsitate Publikoa, guztira datu bilketa 21 fakultate edo eskola unibertsitaritan egin genuen.

Erabilitako galdesorta
Lan honetarako, bi zatitan banaturiko galdesorta eratu zen: lehenengo atalean test sozio-linguistiko-demografikoa osatzen zuten galderei dagokiena eta bigarrenean test psikosoziala.

Lehenengo atalean honako aldagaiak neurtu ziren: Sexua, Maila, Subjektuen jaioterria: herria eta lurraldea, Subjektuen bizi-herria: herria eta lurraldea, Subjektuen lehen hizkuntza, Gurasoen jaioterria: herria eta lurraldea, Gurasoen lehen hizkuntza, Ikasketetan jarraitutako hizkuntz eredua: eskolaurrean, OHO-n, BBB/UBI/ LH-n eta unibertsitatean.

Bigarren atalean berriz ondorengo aldagaiak neurtu genituen: euskara ezagutza maila, subjektuen sarearen euskara maila, subjektuen euskararen erabilera (sarean eta egoera soziolinguistiko ezberdinetan), identitate etnolinguistikoa (territoriala, linguistikoa, kulturala eta nazionala), euskararekiko euskaldunekiko eta erdaldunekiko jarrerak, euskara eta euskaldunekiko bizitasun etnolinguistikoa (hautemate subjektiboa zein uste egozentrikoak/exozentrikoak), gaztelania eta erdaldunekiko bizitasun etnolinguistikoa (hautemate subjektiboa zein uste egozentrikoak exozentrikoak).

PROZEDURA

Datu bilketa ikastetxe ezberdinetan egin zen. Subjektuek klase orduetan bete zuten galdesorta. Gure ikerketan parte hartzea ez zen derrigorrezkoa. Galdesorta erantzuteko erabilitako hizkuntzari dagokionez, euskaraz ikasten zutenei galdesortaren euskarazko bertsioa eman zitzaien eta gazteleraz ikasten zutenei galdesortaren gaztelaniazko bertsioa. (AURKIBIDEA)

EMAITZAK

IDENTITATE ETNOLINGUISTIKOAren egituraketa.

Gogoratu behar da identitate etnolinguistikoan lau osagai kontutan hartu genituela: territoriala, nazionala, linguistikoa eta kulturala.

Faktorialak bost faktore sortu zituen baina faktoreek azaltzen duten bariantzaren portzentaia kontutan harturik (bariantzaren %10 baino gutxiago azaltzen zuten), lehenengo bi faktoreak erabili genituen. Lehenengo faktorea osatzen duten itemak honako hauek dira: euskal identitate nazionala, Euskal Herriarekiko identitate territoriala, euskal kulturarekiko identitatea, euskaldun eta elebidun identitate linguistikoak eta euskal identitate nazionala. Faktore honi euskal identitatea deitu diogu. Item hauez osatutako eskalaren alfa .88koa izan zen.

Bigarren faktorean honako itemak aurkitzen dira: espainiar eta euskaldun nahiz espainol identitate nazionala, espainiar identitate territoriala, erdaldun identitate linguistikoa, espainiar kulturarekiko identitatea eta europar identitate territoriala. Faktore hau espainiar identitatea izendatu dugu, item hauez osatutako eskalak .85ko alfa duelarik. Aipatzekoa da faktore honetan euskal identitate linguistikoa negatiboki koerlazionatuta aurkitzen dela.

SUBJEKTUEN SAILKAPENA IDENTITATEAREN ARABERA ETA TALDEARTEKO KONPARAKETA.

Atal honetan, lagineko subjektuak identitatearen arabera sailkatzeko identitatea neurtzeko itemekin egindako azterketa faktorialean lortutako lehenengo bi faktoreak erabiliko dira. Horretarako, bi faktore, aldagai konposatuak kontsideratuz, dikotomizatu genituen batez-bestekoak erabiliz. Hau burutzeko subjektuen puntuazio faktorialak erabili genituen. Bi aldagai dikotomizatu hauek gurutzatuz, ondorengo banaketa lortu genuen:

16. Taula.- Subjektuen banaketa identitatearen arabera (subjektu kopurua eta portzentaia).

IDENTITATEAREN ARABERA EGINDAKO TALDEEN PROFIL PSIKOSOZIALA

Euskaldunak: subjektu hauen euskararen ezagutza maila altua da; sare sozial euskalduna dute; beraien sarean eta egoera soziolinguistiko ezberdinetan euskara eta gaztelania neurri berdinean erabiltzen dituzte; euskara eta euskaldunekiko jarrera positiboa dute; erdaldunekiko jarrera ere positiboa dute; gaztelaniaren bizitasun etnolinguistikoa euskararena baino altuago hautematen dute; euskararekiko asmo onak azaltzen dituzte etorkizunerako baikorrak dira.

Kulturbidunak: subjektu hauen euskararen ezagutza ertaina da; sare sozial nahiko euskalduna dute; beraien sarean eta egoera soziolinguistiko ezberdinetan gaztelaniaz aritzen dira; euskara eta euskaldunekiko jarrera positiboa dute, erdaldunekiko jarrera ere positiboa dute; gaztelaniaren bizitasun etnolinguistikoa euskararena baino hobea dela ikusten dute; etorkizunerako hau mantendu egingo dela esaten dute.

Espainolak: subjektu hauen euskararen ezagutza baxua da; sare sozial erdalduna dute; beraien sarean eta egoera soziolinguistiko ezberdinetan gaztelaniaz aritzen dira soilik; euskara eta euskaldunekiko jarrera neutroa dute; erdaldunekiko jarrera, berriz, positiboa dute; gaztelaniaren bizitasun etnolinguistikoa euskararena baino hobea dela ikusten dute; etorkizunerako hau mantendu egingo dela esaten dute.

Anomikoak: subjektu hauen euskararen ezagutza baxua da; sare sozial erdalduna dute; beraien sarean eta egoera soziolinguistiko ezberdinetan gaztelaniaz aritzen dira soilik; euskara eta euskaldunekiko jarrera neutroa dute; erdaldunekiko jarrera, berriz, positiboa dute; gaztelaniaren bizitasun etnolinguistikoa euskararena baino hobea dela ikusten dute; etorkizunerako hau aldatu egingo dela esaten dute.

EUSKARAREN ERABILERA AZALTZEKO PROPOSATUTAKO EREDU PSISOZIOLINGUISTIKOAREN BAIEZTAPENA

Egiturazko eredu analisia kobariantza matrize batetatik abiatzen den analisi kausala da. Matrize hau erabiliz, ikertzaileak berak erabilitako aldagai eta eredua eratzen duten konstruktu teorikoen arteko erlazioa neurtzen ditu, konstruktu teorikoen arteko lotura kausalak aztertuz. Abiapuntutzat, ikertzaileak aurrez hipotetizaturiko eredu teoriko bat hartzen da; Tesi honetan "euskararen erabilera azaltzeko eredu psikosoziolinguistikoa" abiapuntutzat hartuko da.

Lortutako ereduan hiru aldagai latente daude: lehena, aldagai soziodemografikoek osatzen dutena; bigarrena, aldagai psikosozialek osatuta; eta, azkenik, euskararen erabilerari dagokiona (era).

• Lehen aldagai latente honetan behatutako aldagaiak, subjektuen jaioterria eta bizi-herriaren euskaldun proportzioa dira, hau da, hizkuntza aldetik nolakoa den subjektuen kontestua. Aipatu behar da aldagai honetan ezin izan direla sartu zenbait aldagai kualitatiboak direlako: jaioterriaren eta bizi-herriaren lurraldea, subjektuen eta gurasoen lehen hizkuntza, gurasoen jatorri geografikoa, sexua eta subjektuek ikasten duten kurtsoa.
• Bigarren aldagai latentea aldagai psikosozialek osatzen dute, aldagai hauen artean subjektuen euskal identitatea eta subjektuen euskararen ezagutza maila izanik esanguratsuak agertu direnak. Eredu teorikoan, aldagai hauez gain, bizitasun etnolinguistikoa (hautematea eta usteak), euskara eta euskaldunekiko jarrerak proposatzen ziren euskararen erabilera aurresateko. Halere ere, LISREL programak analisitik kanpo utzi ditu esanguratsuak ez zirelako.
• Hirugarren aldagai latentea eta menpeko bezala funtzionatzen duena, portaerari dagokiona da. Hau subjektuen euskararen erabilera da: bai sarean egiten dutena eta baita egoera soziolinguistiko ezberdinetan egiten dutena ere.

Aipatzekoa da lortutako eredu honetan ez dela agertzen sare sozialari dagokion aldagai latentea, edo beste modu batean esanda, sarearen izaerak ez duela baldintzatzen euskararen erabilera, emaitza hau kontraesankorra badirudi ere, kontutan hartzen bada aldagai soziodemografikoak bizi-herriaren eta jaioterriaren euskaldun proportzioa neurtzen dela, logiko dirudi bi aldagai hauek (soziodemografikoa eta sarea) informazio berdintsua ematen dutenez, parsimoniaren printzipioa jarraituz hauetako bat eredutik kanpo geratzea.

Bestalde, aldagai psikosozialen artean subjektuen euskararen ezagutza agertzen da, hasierako ereduan aldagai hau sare sozialean sartuko zela aurresaten bazen. Gogoratu behar da ikerketako lagineko subjektu gehienek gaztelania dutela lehen hizkuntzatzat, beraz, subjektu asko euskara ikasi dute familiako girotik kanpo, honela euskara jakitea, neurri handi batean, subjektu berak aukeratu du eta horregatik logikoa da aldagai psikosozialen artean agertzea.

Konstruktu teoriko hauen arteko erlazio kausalak aztertuaz, zera ikusten da: euskararen erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoa, hau da, subjektuen kontestua (jaoiterria eta bizi-herriaren euskaldun proportzioa); eta bestetik, aldagai psikosoziala, bertan subjektuen euskararen ezagutza maila eta euskal identitatea daudelarik. Bi aldagai hauen artean, psikosoziala denak pisu handiagoa du euskararen erabilera azaltzeko.

Eredu hau, ikerketa honetan frogatu egin da eta esanguratsua gertatu da (c ² = 7.27, 7 a.g., p=0.40). Gainera, GFI (godness of fit index-doikuntza indizea) eta AGFI (adjusted godness of fit index-doikuntza indize doitua) estatistikoak ere 0.88 baino handiagoak dira, 0.99 eta 0.96koak izanik hain zuzen ere, beraz eredua fidagarria dela esan daiteke.

Eredu hau frogatzeko lagin osoa (euskaraz dakitenak eta ez dakitenak) erabili da eta, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza maila agertu da. Aldagai arteko harremanetan gehiago sakontzeko, bigarren analisi batean eredua euskaraz egiteko gai diren subjektuekin soilik frogatu genuen.

Bigarren eredu honetan beste ereduarekiko aldaketa batzuk daude: alde batetik, psikosozial aldagai latentean behatutako bi aldagaiak aurkitzen dira, euskararekiko jarrera eta subjektuen euskal identitatea, bien artean euskal identitatea garrantzitsuena izanik. Gogoratu behar da, lagin osoarekin egindako ereduan psikosozial aldagai latentea ere behatutako bi aldagaiek osatzen zutela: euskararen ezagutza maila eta euskal identitatea, bien artean euskararen ezagutza garrantzitsuena bezala azaltzen zelarik. Bestalde, eredu honetan aldagai soziodemografikoek pisu handiagoa dute euskararen erabilera azaltzeko aldagai psikosozialek (psik) baino, aurreko ereduan kontrakoa agertzen bazen ere.

Eredu hau esanguratsua gertatu da (c ² = 13.59, 7 a.g., p=0.10). GFI (godness of fit index-doikuntza indizea) eta AGFI (adjusted godness of fit index-doikuntza indize doitua) estatistikoak 0.98 eta 0.93koak dira, beraz eredu hau ere fidagarria da. (AURKIBIDEA)

ONDORIOAK

Azkeneko azpiatal honetan, gure ikerketaren emaitzetatik atera daitezkeen ondorio nagusiak adierazten saiatuko gara.

Euskal eta espainiar identitateetan identitatea neurtzeko erabili ditugun ezaugarri ezberdinak integratzen dira: lurraldetasuna, kultura, hizkuntza eta sentimendu nazionala. Beste ikerketa batzuetan hau ez zen gertatzen (Azurmendi, Bourhis eta Ros, 1998), kultura eta hizkuntza faktore ezberdinetan agertzen ziren. Gure emaitza ikusirik euskal herriko egoera normaltzen ari dela esan daiteke eta horren ondorioz identitate etnolinguistikoan bereiz daitezkeen alderdi edo osagai guztiak integratzen ari dira, identitate koherenteak osatuz.

Euskal identitatea eta espainiar identitatea ez dira integratzen, mundu autonomoak bezala aurkitzen ditugu (beste testuinguru batzuetan fenomeno hau ez da gertatzen Galiziaren kasuan identitate galegoa eta espainiarra faktore bakar batean agertzen ziren).

Identitatearen arabera egin dugun sailkapenak eta Berryk akulturazio teoria erabiliz proposatzen duenak bat egiten dute. Anomikoak (dekulturazioa edo marginalizazioa), espainolak (asimilazioa), euskaldunak (banantze edo separation efektua) eta kulturbidunak (integrazioa). Aipatutako lau talde hauek ia aldagai psikosozial guztietan ezberdintzen dira, profil psikosozial ezberdinak azalduz.

Identitatea eta euskararen erabilera baldintzatuak daude aldagai soziodemografiko, soziolinguistiko eta psikosozialez. Ereduaren emaitzen arabera kontestuko aldagaiek pisu handiagoa dute euskararen erabilera azaltzeko aldagai psikosozialek baino. Tradizio soziologikoan aipatzen den bezala.

Guk baieztatu dugun ereduan ikusten den bezala, bizitasun etnolinguistikoak ez du euskararen erabilera aurresateko ahalmenik azaltzen, ez hautemate subjektiboak ezta uste sistemak ere.

Identitatearen garrantzia: aldagai psikosozialen artean, pisu gehien duena. (Clement & Noels, 1996; Azurmendi, Romay & Valencia, 1996; Ros, Azurmendi, Bourhis & Garcia, 1999).

Gure ereduaren emaitzak kontutan harturik, euskararen erabilera bermatzeko euskararen ezagutza maila ona ziurtatu beharko litzateke (prozedurarik errazena eta eraginkorrena eskola da, gaur egun ikasle gehienak euskal ereduetan matrikulatzen dira), hau horrela izanda badirudi euskararen presentzia ziurtatzen dela edo behintzat orain daukaguna baino altuagoa izango dela etorkizunean. Honek horrela jarrai dezan d eredua indartu beharra dago. Bestalde, euskararekiko jarrera positiboak eta euskal identitatea bultzatu eta indartzeko berriro ere hezkuntza sistema izan daiteke tresnarik eraginkorrena. Identitateari garrantzi berezia eman behar zaio eta argi dago orain arte identitate integratzailea sortzeko egindako ahaleginek ez diotela mesede handirik egiten euskarari (gogoratu behar da identitate kulturbiduna duten subjektuek nahiz eta euskara ezagutza maila ona izan ez dutela apenas euskara erabiltzen). Beraz euskararen erabilera bermatu nahi baldin bada euskal identitatea bultzatu behar.

Bukatzeko gure lanaren ahuleziak aipatu nahiko nituzke, datozen ikerketetan kontutan hartu beharreko aspektu batzuk aipatuz.

Datuak biltzeko prozedura objektiboagoak erabiltzea komenigarria litzateke, honela autoinforme-galdesorta erabili beharrean behaketa zuzenaren erabilera izan daiteke prozedurarik egokiena, batez ere, euskararen erabilera neurtzeko euskararen kale-erabilera aztertu duten ikerketetan egin den bezala (BAT 28, 1998).

Galdesorta prozedura erabiltzerakoan ere, aldagaien edukian sakontzeko galdera irekiak erabiltzea komenigarria litzateke, honela galdesortak berak ez lituzke subjektuen erantzunak hainbeste baldintzatuko. Hau oso interesgarria litzateke identitateari dagozkion galderetan; zentzu honetan, esan beharra dago identitatea neurtzeko prozedura hau erabiltzen duen beste ikerketa bat martxan dagoela gure ikerketa taldean.

Azkenik, lan honen mugak aipatu behar dira. Alde batetik, erabili den lagina, ikasle unibertsitariez osaturiko "komenientziazko lagina" izan da eta honek emaitzen orokortasuna mugatzen du. Lan honetan, erabilitako lagin hau, Euskal Herriko ikasle unibertsitarien adierazgarria izan dadin ahaleginak egin direla esan beharra dago; erabili beharko liratekeen bestelako laginek ere adierazgarritasuna gorde beharko lukete. Bestalde, galderen eduki semantiko antzekoa duten autoinforme-galdesorta erabili izanak, koherentzi gehiegizko erantzunak sor ditzake; hau horrela balitz ere, aldagaien arteko kobariazio iturri bakarra izatea ez da oso probablea. (AURKIBIDEA)