|
 Harri-jasotzea historiaurreko garaietan
errotuta dago. Aspaldian, gizakiek harritzarrak garraiatu behar
izaten zituzten arrastaka dolmenak eraikitzeko. Ondoren, basoan
lan egiten zuten aizkolariek denbora pasa moduan enborrak moztuz
norgehiagoka jarduten zuten legez, harginek beren indarra neurtzen
zuten harria jasoz.
Harri-jasotzea gurean aski sustraitutako
jarduera den arren, honen inguruko lehendabiziko berri historikoak
joan den mendearen bukaerakoak dira.
Salbuespenak ere badira, izan
ere, historia egileek artxibategietan jasotako zenbait daturen
arabera, harriarekin egindako desafioak eta lehiaketak asko ziren
XVI. mendean, eta dirudienez, baita askoz lehenago ere.
Herri kirol honen inguruko lehendabiziko
aipamenak 1886an jaiotako Arteondo izeneko harri-jasotzaileari
buruzkoak dira.
Harri-jasotzaile hori izan zen
harriak plazetara eraman zituen lehen gizona. Berarekin ezarri
ziren harrien neurriak zein pisuak.
Txapelketa garrantzitsuenak
Gaur egun ezagutzen dugun harri-jasotze
probek, zerikusi gutxi dute orain urte asko ospatzen ziren apustu
eta desafioekin. Egiteko moduaren aldetik, oinarriz, probak berdintsuak
dira. Haatik, lehen, desafioak eta apustuak ziren harri-jasotzearen
ardatz nagusia, eta egun, erakustaldiak eta txapelketak dira
nagusi.
Denborak aurrera egin ahala,
kirol honen inguruan egitura zehatza sortu da.
Hego Euskal Herriko herrialde
bakoitzak bere txapelketa jokatzen du. Iparraldeari dagokionean,
Zuberoa, Lapurdi eta Nafarroa Behereko harri-jasotzaileak Iparraldeko
txapelketan lehiatzen dira.
Aurtengo harri-jasotze denboraldia
joan den maiatzaren 16an hasi zen III. Insausti Harria Txapelketarekin.
Ordutik, kirolariak markak apurtzeko ahaleginetan dabiltza.
Euskal Herriko harri handien
eta kinttopekoen txapelketa abuztuaren 21ean ospatu zen Ekoran.
Harri txikien txapelketa, berriz, irailak 13an egingo da Artzienagan.
Gaur egungo harri-jasotzaileak
 Zalantzarik gabe, Juan
Unanue, Goenatxo, Zelai eta Izeta II.a dira gaur egungo harri-jasotzaile
onenak. Iñaki Perurena eta Mieltxo Saralegi, gure harri-jasotzaile
ezagunenek, berriz, erakustaldiak eskaintzen dituzte bakarrik.
Badira beste hainbat harri-jasotzaile
ere: Jesus Mari Iruretagoiena, Joseba Arizaga, Luis Mari Elusukorta,
Jose Goikoetxea, Joseba Ostolaza, Betelu, Zelailuze, Carlos Atxa
eta Isaak Martinez Gesaltzako Tigrea, besteak beste. Edonola
ere, azken horiei oraindik entrenamendu ordu franko falta zaizkie
punta-puntako kirolarien pareko maila lortzeko.
Hemendik urte batzuetara aurrekoen
lekukoa hartzeko moduan egongo den gazterik ere bada: hala nola,
Aiako Izeta III.a, Jon Beristain Aitzeta, Iñaki
Oliden, Javier Arriola Egi eta Joseba Arizaga.
17 urteko Joseba Arizaga dugu
gazteena. Horrek maiatzaren 16an egin zuen lehen agerraldia jende
aurrean.
Harri-jasotzaile gazte gutxi
Gaur egun, harri-jasotzaile gazteak
sortzea gauza aski zaila da. Beste garai batean, ez bezala, oso
gazte gutxi hasten dira harri-jasotzean.
Horri buruz, Jose Ramón
Aretxabaleta, Aretxabala, Leioako Eskolako Harri-jasotzaileen
entrenatzailearekin solastu gara. Aretxabalak 70.hamarkadan
jardun zuen harri-jasotzean.
"Gauzak asko aldatu dira.
Lehen marka okerragoak egiten ziren baina plazak jendez beteta
egoten ziren. Orain, alderantzizkoa gertatzen da. Perurena, Saralegi,
Goenatxo eta horiek guztiek, marka izugarriak egiten dituzte,
baina, batik bat, zaharrak joaten dira plazara. Zaletasun falta
dago. Horrexegatik, oso gazte gutxi animatzen dira honetan hastera"
diosku Aretxabalak
Gazteen gutxitzearen beste arrazoi
batzuk ere, aipatu dizkigu Aretxabalak.
"Kirol hau oso gogorra da,
eta gaur egungo gazteak ez daude sofritzera ohituta. Bestalde,
gainditzeko zailak diren markak ezarri dituzte kirolariek"
diosku Jose Ramónek.
Horrek hainbat eta hainbat kirolari
prestatu ditu: Aretxa IIa, Yurrebaso, Ussia... Egun, 13 eta 15
urte bitarteko 3 gazteekin dabil lanean. Horien artean, Bilboko
Unai Anasagasti, 15 urtetako gaztea.
Nolako txapelketa halako prestakuntza
Gogortasuna aipatu digu Aretxabalak.
Hitz bera aipatu digu, Juan Unanue, Goenatxok, kirolariek
harri-jasotzean jarduteko behar dituzten ezaugarriez galdetu
diogunean.
"Lehenik eta behin zaletasun
handia behar da, jarduna gogorra baita. Gero, noski, harri-jasotzean
hasi nahi duen edonork indar handia behar du" esan digu
Goenatxok.
Azkoitiako kirolari hori punta-puntakoen
artean dago. 8 urtez jarraian izan da Euskal Herriko txapelduna,
eta askok diotenez, bera izango da aurtengo Euskal Herriko txapelduna.
Goenatxok,139 kilo dituen Igeldoko Harriarekin errekorra ezarri
du, 5 minututan 18 jasoaldi eginez. Bere azken errekorra, berriz,
hauxe dugu: beruneko 175 kiloko harriarekin, ordu erdian, 37
jasoaldi.
Goenatxok egunero entrenatzen
du.
"Prestaketa beharraren araberakoa
izaten da. Oro har, harriekin zein pesekin entrenatzen dut.Lehen
ez bezala orain ez naiz mendira joaten. Harri handien txapelketa
baterako prestatzen ari banaiz 250 edo 260 kilotako pesekin aritzen
naiz. Harri txikiak altxatu behar baditut, pisu gutxiagoko pesak
erabiltzen ditut" diosku Goenatxok.
Bere ustez, harri biribilak dira
zailenak eta errezena, zilindro berria. Harri irregularren artean,
berriz, "Arbizuriandi" omen da eusteko okerrena.
Harrien ezaugarriez
Gaur egun, harri-jasotzean bi
harri ezberdin erabiltzen dira: irregularrak eta aldez aurretik
landutakoak (erregularrak). Bi modalitate ezberdin daude: harri
txikiak eta harri handiak. Modalitate bakoitzean neurri ezberdinak
daude.
Harrien formak direla eta, irregularrek
zailtasun handiagoa ematen diete kirolariei.
Harri irregularren artean arrakastatsuena,
170 kilo pisatzen dituen Amezketako "Albizuriaundi"
da. Euskarririk ez duenez, kirolariek azti lanak egin behar izaten
dituzte harriari eusteko.
Bada besterik, hala nola, Azpeitiko
"Pipia" (191 kilo), Igeldoko Harria (139 kilo)
edo Aiako "Arrautz" (154 kilo).
Harri erregularrei dagokienean,
forma ezberdinak daude: zilindrikoak, kubikoak, errektangeluarrak
eta esferikoak.
Forma edozein izanik ere, guztiak
granitozkoak dira. Estimagarrienak "Harri beltzak"
delakoak dira. Nolanahi ere, azken urteetan, berunezko harriak
erabiltzen dira ere.
Perurena eta Saralegi bi harri-jasotzaile
handi
Iñaki Perurena eta Mieltxo
Saralegi harri-jasotzaileak dira harri jasotzaile garaikide handienak.
Perurena, Leitzan jaio zen 1956an. 182 zentimetro
da luze eta, 119 kilo pisatzen ditu. Nafar harri-jasotzaile hau,
handiena izan da harri handienetan, markak etengabe hautsiz.
Bera izan zen lehena 300 kiloko harria jasotzen; 267 kilokoa
jaso du beso bakarrez. Bi eskuekin, berriz, 320 kilotan du marka.Egun,
erakustaldiak egiteaz gain, aktore lanetan dihardu ETBn.
Perurenaren seme nagusiak aitaren
lekukoa hartu du. 15 urte ditu eta 100 kilo pasatxo pisatzen
ditu. 190 zentimetro da luze. Bi eskuekin 170 kilo altxatu ditu
eta esku bakarrez, 130. Adituek diotenez, horrela jarraituz gero,
aitaren marka guztiak apurtuko ditu.
Saralegi, Leitzarra dugu ere. 1968an jaio zen.
182 zentimetro da luze, eta 132 kilo pisatzen ditu. Egun, kirol
entrenatzailea da Iruñeko Jolaskide kiroldegian. Jose
Luis Tobías da bere entrenatzailea.
Saralegiren kirol ibilbidea ez
da nolanahikoa. 12 urterekin, 80 kiloko harria jaso zuen. Urte
bat, beranduago, berriz, 100 kilokoa. Hortik aurrera, urtez urte,
gora egin du. Errekorra 327 kilotan du.
XX. mendean, 11 harri-jasotzaile
Aritza, Arteondoren aurkako lehian
(1925-3-15). Harrijasotzearen oinarrizko faseak ikus daitezke
hemen. (Auñamendi entziklopedia) |
|
1. Victor Zabala, "Arteondo", 1886an jaio zen Itziarren. Luze aritu
zen harria jasotzen, 62 urte baitzituen azken erakustaldia eman
zuenean.
2. Pedro Mari Txurruka, "Aritza". Mutrikun jaioa 1894an. Arteondo eta
Aritzaren lehen desafioa 1925an egin zen Eibarren, 187,5 kiloko
harriarekin. Aritza izan zen garaile 21 jasoaldiekin. Errebantxan,
Arteondo izan zen garaile, 78 jasoaldiekin. |
3. Jose Iraeta "Usuola" eta Ignacio Larrañaga
"Etxezakorta". BiekAzkoitian jaio ziren 1907an. Biek 20. hamarkadako bukaeran
protagonistak izan ziren.
-
- 4. Manuel Arakistain "Ziaran
zar". 1934an, garai
hartarako harrigarria izan zen errekorra ezarri zuen, 112,5 kiloko
harri zilindrikoarekin 202 jasoaldi eginez.
-
- 5. Santos Iriarte "Errekartxeko".
Azpeitian 1913an jaioa,
40. hamarkadako harri-jasotzaile ospetsuenetarikoa izan zen.
Santosek, 14, 15 eta 16 arrobatako harri kubikoarekin jardun
zuen nagusiki.
-
- 6. Luis Atxaga. Aian jaioa 1925an. Ezagun egin zen 1949an,
Tolosan "Soarte"ren aurkako desafioan. Atxagak irabazi
zuen, 100 kiloko harri zilindrikoa 54 aldiz jasoz.
-
- 7. Luis Lopetegi "Agerre
I". 1927an jaioa,
erakustaldi batean hil zen enbolia batek jota. Harri kubikoetan
zein errektangeluarretan ez zuen parekorik.
-
- 8. Angel Albizu "Soarte". Itziarren jaioa, harri-jasotzaile handienetarikoa
dugu. 1948tik 1968 bitartean, lehiaketa franko irabazi zituen.
-
- 9. Juan Ibarguren "Manterola".
Soarteren dizipulua,
1959an Atxaga II.arekin Azpeitian jardundako desafioan 1988ra
arte hautsi ez zen errekorra ezarri zuen Aiarrak: 152 kiloko
zilindrikoarekin 82 jasoaldi.
-
- 10. Teodoro Irazusta "Usategieta".
Harri-jasotzaile izateaz
gain, arraunlari, segalari eta aizkolari izan zen. 8 eta 9 arrobatako
harriekin nagusitu zen.
-
- 11. Jose Manuel Agirre "Endañeta".
Deban, 1943an jaioa.
Harri errektangeluarretan nahiz kubikoetan jardun zuen, 60 eta
70eko hamarkadan. Hain zen trebea harriekin non bere lehiakideei
abantaila uzten zien.
Ainhoa
Irazu, kazetaria |
