
Euskal Herrian, musika munduan, azken hamarkada honetan ezer asko ez da
aldatu Trikitixa adina. Bi hitzetan esateko, izan zenak eta gaur egun denak,
guraso berak izan arren edota odol berekoak izan arren, antzik ere ez dute.
Kalean elkarrekin ikusita, inor gutxik esango luke senide direla. Hamar
urteko aldez sortutako anaia-arreba hauek, lehen ikusialdian ez dago zaku
berean sartuko lituzkeenik. Non geratu dira garai bateko bikote guzti haiek?
Non ikusten dituzu gaur egun, duela urte gutxi binaka aritzen ziren trikitijole
eta panderojoleak? Eta beste aldera begira jarrita, nork ez ditu ezagutzen
Tapia Ta Leturia?, Edota Kepa Junkera?, Edota Maixa Ta
Ixiar, Gozategi, Alaitz eta Maider, Etzakit, Iker
Goenaga?... Hiru Truku taldea bera ere bai, zergatik ez?....
Trikitixa urte gutxian lehena eta orainaren arteko loturarik gabe geratu
da.
Ziurrenik ordurako ere zerbait izango zen, soinu txiki eta panderoekin
batera ritmo kutxa eta bestelakoak ikusten hasiak bait ginen, bainan saltsa
hau dena martxan jarri dutenak Tapia Eta Leturia eta Kepa Junkera
izan dira. Gipuzkoatik lehenek, eta Bizkaiatik bigarrenak hamarkada hau
hastearekin batera ekin bait zioten zearo akartonatua geratzen ari zen eskema
musikal bati hautsa kentzeari. Zentzu horretan Joseba Tapiak eztabaida
batzu ere izan zituen, lehiaketa batzuetan, ortodoxoenetan agian, bere proiektu
berria sartzen utzi ez zitzaionean. Hamar urtetan, denetarik egin da trikitixa
berritu nahi horretan, pauso garrantzitsu eta baikorrak eman dira, gehienak
egia esan behar bada, Gozategi, Alaitz eta Maider... Bainan
estrapozoak ere ez dira falta izan, Tapia Ta Leturia Band esaterako.
Eta zertan datza aldaketa hori? Zertan aldatu da Trikitixa hamar urtetan?
Nik esango nuke garbikeriak alde batetara utzi eta orainarteko bi instrumentuak,
beste batzuekin bateratzerakoan etorri dela dena. Fusioa, nahastea, ezkontzea,
elkarlotzea, uztartzea da azken urte hauetan musika gehienen norabide berria.
Eta gure artean, bakarti ziren pandero eta soinu-diatonikoari, bajo elektriko,
sampler, bateria eta bestelakoak gehitu zaizkie, eta batuketa hori musikan
biderketa bilakatzen da. Hor dago gakoa, edo gekoetariko bat.
Bigarren gakoa. Mugimendu estilistiko horrek, beste mila aldaketa ekarri
ditu. Eskenatokien aldaketa esate baterako. Garai bateko, plaza, erromeri
herrikoi, eta kalejirak.... Gaztetxe, hiriko kale eta nazioartera eraman
dira. Gaur egungo euskal trikitilariek, Argentina, Uruguai, Kanada, Erresuma
Batu eta bestelako lekuetan jotzen dute. Euskal trikitilariekin batera taula
gainean folk eta rock munduko izenik handienak ikusi daitezke, eta edozein
areto moderno hiritarretan, edozein festa urbanotan, edozein larunbat gauetan
entzungo duzu trikitixa soinurik, euskaldunok eta ez euskaldunek dantzatuko
dugun ritmo bizi eta eranskorreko piezarik. Eskenatoki aldaketa honek, gero
era berean musikan bertan eragin du. Hau da, horrelako lekuetara joateko
"betikoaz" gain beste zerbait ere ezinbestekoa zelako.
Nork ez du gogoratzen Maixa Ta Ixiar-en Bexamela Ta Pastela,
edota Alaitz eta Maider-en Txanpon Baten Truke. Edota Kepa
Junkera-k bere lan berri eta bikoitz honekin, Bilbao 00:00h, lortu duen
nazioarteko arrakasta. Bainan hoien harrera komertzialei ezer kendu gabe,
agian kasurik bitxiena Gozategi-rena izan zen. Gozategi hirukoaren Nirekin
hura, bai ...Emoiztasu Musutxue.. hura. Hizkuntza mugak berehala
gainditu zituen harek. Gaur egun egina izan arren, Euskal Musikagintzaren
abesti ia herrikoi bat bilakatu arte, Oskorri-ren Euskal Herrian
Euskaraz, Itoiz-en Lau Teilatu, edota Benito Lertxundi-ren
Nere Herriko Neskatxa..., eta Laboa-ren Haika Mutil bezalaxe.....
Euskal zigilu edota etxe diskografiko batzuk, musika horri berebiziko
bultzada eman diote eta oraindik ere ahalegin horretan dira. Elkarlanean
esate baterako, orainarte aipatutako artista gehienek beren lanak etxe honen
eskutik kaleratu bait dituzte. Lehenago Elkar zena besterik gabe, gaur egun
Elkarlanean, da trikitixa berri hauen airerik gehienak biltzen dituen zigilua
gaurdaino eta hemendik aurrera ere bide horri jarraitzekotan dira nonbait,
Etzakit, Iker Goenaga eta bestelakoen lan berriekin....
Eta orain, zer pasatzen da betiko trikitixarekin? Kontsumitu behintzat
momentu honetan garai batekoaren aldean, erdia kontsumitzen da. Denbora
gutxian trikitixa tradizionala, zuen merkatuaren erdiarekin geratu da. Azken
hamarkada hauetan, publiko arrakasta haundiz, trikiti eskolek jarraitzen
dute betiko oinarri hori erakusten eta irakasten, gero ikasle hoiek baldin
badira ere berritzaileenak. Agian zenbait irratitan ere izango dute tarterik
aire tradizionalista hoiek, eta zenbait famili eta giro herrikoietan ere
ez dira faltako. Horren froga da Tapia Ta Leturia, beren diskorik
berrienean nola itzuli diren ortodoxiaren bidetik... Iraultza hau martxan
jarri zutenak, orain berriz ere sustraiei begira jarrita. Kontraesana dirudi
ezta? Berritzaileenak, iraultzaileenak azkenean tradizionalista. Hala ere
nik uste hau, "itzulera" hau, bikote honen egonezinaren adierazgarri
bat besterik ez dela. Gehienak dauden lekuan ez daude eroso beraiek. Bainan
lehenago esaten genuena, erdira edota agian erdia bainan gutxiagora etorri
da betiko trikitixaren tiroia.
Eta hemendik aurrerakoak gustoak dira, zaletasunak besterik gabe. Batzuk,
zaharrenek bezala gazteenek, honetan ez bait dago edaderik, nahiago dute
betiko trikitixa. Nahiago dute pandero eta soinuz bakarrik egindako musika.
Hauen hitzetan, gaur egungo trasteekin egindakoa ez da trikitixa gainera.
Trikiti instrumentuekin egindako pop, folk, rock ere bai batzuetan edota
dena delakoa baizik, eta horren parean, bustidura eta aire berri hauen aldekoak
daude, garaian garaikoa egitearen aldekoak, garbikeriak baztertu eta bide
berrietan murgildu nahi dutenak. Ondo edo gaizki, hemendik urte batzuetara
gu ere hemen izan ginela erakutsiko duen aztarnarik uztearen aldekoak....
JoseIna Etxeberria, Euskadi Gazteko esataria
Soinu edizio digitala: Elena Moreno Zaldibar |