Sarritan bilbotarrok euskal munduaren bazter batean bizi garela sentitzen dugu. Euskaldun askok ere Bilbo eremu zeharo erdalduntzat jotzen du, eta harritu ere egiten da euskaraz bilbotarra zarela esaten diozunean. Horrelako joeren atzean azken urteotako errealitatea datza, duda barik.

Baina Bilbo eta Bilbok irentsitako herriak -Abando, Begoña eta Deustua- euskaldun bizi izan dira euren urterik gehienetan. Azken hamarkadok eten txiki bat baino ez dira kate luze-luzean. Gauzak ondo, urte batzuk barru gure kale kantoiak atzera ere herritar euskaldunez gainezka egongo dira. Eta horra heldu arte, gaur egun, Bilboren eta euskal kulturaren arteko harremanak sendoak, sakonak eta emankorrak dira.

Gaur egun Bilbon bi herri aldizkari euskaldun dago. Badago beste bat auzo aldizkari euskalduna dena, 'Zorrotz Morrotz', Zorrotzako euskaltzaleek hiru hilabetean behin adorez eta duintasunez plazaratzen dutena hain zuzen. Bilboko herri aldizkaririk zaharrena 'Berton' da, nongoa eta 1925 urte arte herri independiente izan zen Begoñakoa. Mahastiez inguratutako baserri haiek gaur egungo Uribarri, Santutxu, Txurdinaga eta Otxarkoaga auzo jendetsuak dira. Mahats-herria zena zementu-herria dugu gaur egun eta erdara nagusi da euskara bakarrik zegoen tokian. Gure egoera zein den ondo jabetzeko datu bat baino ez: gure bazterrik euskaldunena Begoñako basilikako inguruak dira. Hor euskaldunak %20 inguru dira. Gainerako auzoetan portzentajeak askoz ere makalagoak dira.

Hortxe sortu zen 'Berton' 1998ko otsailean. Harrez gero lau urte joan dira. 'Berton' euskaltzale talde baten lanari esker sortu zen. Herri aldizkarien eredua Bilbora ekarri nahi izan zuten. Gurea bezalako hiri handietan euskaldunak asko gara, elkarren berri ez daukagun arren. Mahatsorri -begoñar- euskaldunen komunikabidea sortu gura zuten. Horretarako elkarte argitaratzaile bat osatu zuten: 'Batana batu'. Aldizkaria hilabetekari gisa antolatu zuten eta musutruk lan egiten zuen boluntario talde baten bultzadaren indarraz hasi ziren bidea urratzen. Lehenengo zenbakia doan banatu zuten. Bigarrenetik aurrera urte osoko harpidetza kobratzen hasi ziren -1.000 pezeta urtean- edo 125 pezeta ale bakoitzeko.

Edukiei dagokienez, 'Berton'ek herri aldizkarietan ohikoak diren atalak bildu izan ditu: erreportajeak, kale inkesta, bertsoak, kirolak, kultura, herriko taldeak, ... Baina badago berezitasunik. Batetik, azala elkarrizketa nagusiko pertsonaiari gorde dio beti. Horrela izan zen lehenengo zenbakian, Julio Ibarra kazetariarekin, eta horrelaxe dirau lau urte geroago, Algis Arlauskas zinemagilearekin.

Bigarren berezitasuna beste inon topatzea zaila da. Begoñako euskararen hiztunak han-hemenka bizi dira Otxarkoaga eta Txurdinaga gaineko mendi-magaleko baserrietan. 'Berton'ek 'Begoña eta Euskerea' atala dauka euskaldun horien berbak, istorio eta gomutak euren hizkera propioan irakurleei emateko. Begoñako euskara hori, zoritxarrez, desagertzeko bidean dago. Izan ere, gazte belaunaldiak euskara batuaz datoz gehien bat.

Bere lehenengo urtean 'Berton'ek bederatzi zenbaki atera zuen. Iraileko hutsa baino ez. 1999an, berriz, zortzi izan ziren kaleratutako zenbakiak. Izan ere, borondatezko jardunaz ez zegoen aldizkaria hilean hil argitara emateko indar nahikorik. Horregatik 2000ko otsailetik aurrera pertsona bat soldatapean jarri zuen 'Batana Batu'k kazeta lanen ardura nagusia bere gain hartzeko. Harrez gero 'Berton'ek bide horretatik aurrera egin du. Publizitate eta administrazio arduraduna ere kontratatu du egun erdiz. Hala ere, borondatezko lanak pisu handia dauka 'Berton'en iraupenean.

Izan ere, lau urteotan 'Berton'ek aurrera egin ahal izateko hiru zutoin nagusi izan ditu. Batetik, bere harpidedunen babesa, dirutan handi-handia izan ez bada ere, erabakigarri bihurtu dena. Bestetik, publizitatea jarri duten merkatari, dendari, tabernari, aurrezki kutxa eta instituzioen bultzada. Eta, azkenik, 'Berton' aurrera ateratzeko lanean ibili diren euskaltzaleak, hala kazetari nola argazkilari, maketatzaile, diseinugile, kolaboratzaile, publizista edo banatzaile gisa. Baita 'Batana Batu'n -orain 'Asapala' euskara elkartearekin lankidetzan- aldizkariaren kudeaketa lanak bete dituztenak ere.

Lehenengo urte bietan diru laguntza publikoak ezin urriagoak izan ziren. 1999an Eusko Jaurlaritzaren diru laguntza hartu genuen. 2000tik aurrera, ostera, handiagotu dira, Bizkaiko Foru Aldundiak ere herri aldizkariei babesa ematea erabaki zuen eta. Bilboko Udalak ez du txintik ere eman.

Otsailean 'Berton'ek bere 41. zenbakia kaleratuko du. Orain arte 800en bat ale banatu izan ditu hilero, baina urtarrilean aldizkaria doan ematea erabaki ostean tirada eta banaketa handituko direlakoan gaude. Prezioa muga handia zen aldizkaria hazteko eta mahatsorri euskaldun gehienen arteko lokarriarena egin ahal izateko. Mugak hautsiz 'Berton' etxe euskaldun guztietan sartu gura du. Euskaldun horiek 'topatzea' dugu oraingo zailtasuna, auzo askotan elkarren berri ez daukagu eta.

DEUSTUALDEKO PREST!

Bitxia ere bada. Bilbok Begoña irentsi zuen egun hartantxe Deustua ere bereganatu zuen. Hirurogeita hamabost urte geroago, euren nortasuna nahikoa makalduta daukaten arren, Bilboko albo-herri zaharrok izan dira herri aldizkariak sortu dituztenak. Begoñak lehenengo, esan bezala, eta Deustuak gero, 'Prest!' aldizkariarekin.

Begoñan aldizkaria lehenengo eta euskara elkartea geroago izan baziren, Deustuan euskara elkartearen altzoan sortu da errebista. 'Berbaizu' euskara elkartea 2000an sortu zen eta eratutako lan-taldeetako batek komunikazio proiektu bat jorratu zuen. Horixe izan zen 'Prest!' aldizkariaren hazia. Egia esanda, hazi hori zaharragoa zen. 1996 eta 1998 'Hitzartu' hiruhilabetekari euskalduna plazaratu zen Deustuan. Izan zirelako bagara.

2001eko martxoan, Deustuko Sanjose jaien bezperan bertan, lehenengo zenbakia kaleratu zen. 'Prest!' ere, 'Berton' bezalaxe, hilabetekaria da eta bi pertsona daude soldatapean egun erdiz. 'Berton'en gauden biok, hain zuzen. Batek publizitate arloaren ardura darama eta besteak kazetari esparruarena. Aldizkaria egiteko zereginak kazetari eta kolaboratzaile multzo zabal bati esker egiten dira.

'Prest!' aldizkariak begirune berezia jarri dio kanpoko itxurari. Zart enpresak eginiko diseinuak irakurlearen begiak gozatzeko aukera ederra ematen du. Azala ere berezi samarra da, argazki nagusiak Deustuko bazter bat dakarrelako beti. Edukiei dagokienez, ohiko atalak dakartza. Ñabardurarik egitekotan, iritziari eta, batez ere, kulturari eskainitako leku aparta, eta zenbaki guztietan luze eta zabal jorratutako gai monografikoa aipatzekoak dira.

Aldizkaria doan banatzen da Deustualdean -izen horren azpian Deustua, San Ignazio, Ibarrekolanda eta Arangoiti auzoak daude-. Guztira, 50.000 lagun bizi dira eta euskaldunen bataz bestekoa %17koa zen 1996an. Gaur egun euskaraz dakitenak 10.000tik gora direla esan genezake. 'Prest!' egin ahal izateko han eta hemen galdetuta eta euskaltegi, ikastola, elkarte eta hainbat lagunen laguntzaz euskaldunen zentsu bat osatu dugu. Horri esker, aldizkaria 1.500en bat familia euskaldunen etxeetara bidaltzen dugu. Gainera, ale gehiago banatzen ditugu ikastoletan, euskaltegietan, udal liburutegi bietan, liburu denda batean eta taberna batzuetan -Deustuko Batzokia, Herriko Taberna, ….- .

Otsailekoa gure 12. zenbakia izango da. 'Prest!'ek 'Berton'ek baino zorte handiagoa eduki du. Garai samurragoetan jaio da. Bilboko Udala zikoitz agertu zaio, bai, baina 'Prest!'ek Eusko Jaurlaritzaren eta Bizkaiko Aldundiaren laguntza potoloak hartu ditu. Baita inguruetako merkatari, dendari, aurrezki kutxa eta instituzioen publizitatea ere. Horri 'Berbaizu'ren babesa eta hainbat lagunen borondatezko lana gehitzen badiogu, 'Prest!'ek doan emanda aurrera zelan egin duen jakin genezake. Eta ez da erronka txikia Bilbo erdaldundu honetan alderdi zabal bateko aldizkari bakarra euskara hutsez izatea!

Begoña lehenengo, Deustua gero, … Abando eta Bilbo (Zazpi Kaleak) noizko?